Μας ενημερώνει η ΜΑΡΙΑ ΜΕΛΕΚΟΥ, Κοινωνική λειτουργός

 

ΜΑΡΙΑ ΜΕΛΕΚΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΣζούμε σε μία εποχή, όπου από τη μία πλευρά οι πληθυσμοί γηράσκουν και από την άλλη γεννιούνται νέες πολυσύνθετες ανάγκες στον τομέα της υγείας. Οξύμωρο όμως αληθές. Μεγάλα προβλήματα που ακόμη δεν έχουν βρει τη λύση τους. Ένα από αυτά το κομμάτι της άνοιας. Διότι η άνοια αποτελεί μία από τις πλέον ακριβοθώρητες ασθένειες του αιώνα μας. Κανονική μάστιγα πλέον, τόσο σε επίπεδο υγείας, όσο σε κοινωνικό, οικονομικό και ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο.

 

Αποτελεί ένα σύνδρομο του κεντρικού νευρικού συστήματος και ανήκει στις γνωστικές διαταραχές. Εμφανίζεται επί νόσου Alzheimer, επί αγγειακής άνοιας και με άλλες καταστάσεις που πρωτοπαθώς ή δευτεροπαθώς επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Άνοια προκαλούμενη από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, επερχόμενη από παθολογικά αίτια όπως ο ιός HIV και η νόσος του Parkinson, ή ακόμα σαν φυσιολογικό επακόλουθο του γήρατος, που είναι η γεροντική άνοια. Αρκετές φορές συναντάμε και άνοιες μεικτού τύπου. (Μαυρέας κά 1997:56)

Το βασικό χαρακτηριστικό της είναι η ανάπτυξη πολλαπλών γνωστικών ελλειμμάτων που περιλαμβάνουν έκπτωση της μνήμης και τουλάχιστον κάποια από τις παρακάτω γνωστικές διαταραχές: αφασία (διαταραχή του λόγου), απραξία, αγνωσία (αδυναμία αναγνώρισης του εαυτού) έλλειψη προσανατολισμού στον χώρο και τον χρόνο ή ακόμα διαταραχή της εκτελεστικής λειτουργίας. Η άνοια συνήθως εμφανίζεται ύπουλα και εξελίσσεται βαθμιαία, επιδεινούμενη για μήνες ή χρόνια. Συχνά αρχίζει με ασαφή, μη ειδικά σωματικά ενοχλήματα, όπως κακοδιαθεσία ή ευερεθιστότητα και μείωση του ενδιαφέροντος για ζωή. Οι ασθενείς φαίνονται σαν να μην είναι ο εαυτός τους, σαν να χάνουν τη ζωντάνια τους. Τα αρχικά συμπτώματα είναι τόσο απροσδιόριστα, που η οικογένεια του ασθενούς , νιώθει σαν εκείνος να έπαψε να τους αγαπά και να ενδιαφέρεται, παρά ότι είναι άρρωστος. (Μάνος, 1997: 477-478)

ΦΑΚΕΛΟΣ ΑΝΟΙΑ

Πολλές φορές, οι συγγενείς των ανοϊκών ασθενών εκφράζουν αυτό το συναίσθημα της αδυναμίας στην ουσία να παρέμβουν, σαν κάποιος να τους πήρε τον άνθρωπό τους και να έβαλε κάποιον άλλον στη θέση του, εντελώς άγνωστο ως προς τους ίδιους. Η φροντίδα λοιπόν ενός ατόμου με άνοια, αποτελεί αρκετά δύσκολη υπόθεση και ιδιαίτερα για το φροντιστή / συγγενικό μέλος που έχει αναλάβει εξ’ ολοκλήρου ή μερικώς να καλύψει τις ανάγκες του αρρώστου.

Συνήθως οι άνθρωποι αυτοί εκφράζουν τη δική τους έντονη ανάγκη να μιλήσουν και να «βγάλουν» προς τα έξω τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Οι αφηγήσεις τους επικεντρώνονται γύρω από δύσκολες καταστάσεις που έχουν βιώσει μέσα από το ρόλο τους στην παροχή φροντίδας και δεν συνδέονται τόσο με την ικανοποίηση των βασικών αναγκών των ασθενών (σίτιση, ενυδάτωση, ατομική υγιεινή), αλλά κυρίως με την έκπτωση της βραχύχρονης μνήμης, τις εμμονές, την ανάπτυξη παραληρηματικών ιδεών, την επιθετική συμπεριφορά, τις τάσεις φυγής. Παράλληλα, την έλλειψη επίγνωσης του νοσηρού/ κάποιου επερχόμενου κινδύνου αλλά και την έντονη ψυχοσωματική ανησυχία.

Τα συναισθήματα που προκύπτουν από αυτές τις δύσκολες καταστάσεις συνήθως αντικρούονται και συνυπάρχουν ταυτόχρονα. Αποτέλεσμα όλων αυτών να δημιουργείται μεγάλη σύγχιση στο φροντιστή και διάφορα συναισθήματα όπως:

–  Θλίψη για την κατάσταση του ασθενούς.

– Ψυχολογική κούραση με ταυτόχρονη ανάπτυξη ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.

Αίσθημα της ντροπής. Πολλές φορές οι συγγενείς/ φροντιστές μπορεί να «ντρέπονται» για την κατάσταση την οποία έχει περιέλθει ο άνθρωπος τους.   Ιδιαίτερα όταν τα συμπτώματα αλλοτριώνουν σημαντικά την πάλαι προσωπικότητα του ασθενούς καθώς και την καθιερωμένη συμπεριφορά του. Καταστάσεις όπως η ευερεθιστότητα, η δυσθυμία, και οι τάσεις φυγής μπορεί να ξενίσουν τόσο τους φροντιστές και τελικά να τους δημιοργήσουν ντροπή για τον άνθρωπό τους, ώστε να δυσκολεύονται να μοιραστούν την εμπειρία τους τόσο με το οικείο τους περιβάλλον και δυστυχώς με άτομα / επαγγελματίες υγείας που μπορούν να παρέμβουν και να τους βοηθήσουν.

Ενοχικό συναίσθημα. Κάποια στιγμή οι φροντίζοντες υπάρχει η πιθανότητα να εξωτερικεύσουν συναισθήματα ενοχικά. Ίσως, αυτή τους η τάση γίνεται πιο έντονη με την εξέλιξη της νόσου, οπότε σε ασυνείδητο επίπεδο θεωρούν ότι εκείνοι δεν έκαναν κάτι σωστά προκειμένου να αποτρέψουν την κατάσταση. Η εξωτερίκευση αυτής της ενοχικότητας γίνεται εμφανής είτε με ένα απροσδόκητο ξέσπασμα και μεταβίβαση συναισθήματος σε τρίτο πρόσωπο, (θυμό, λεκτική επιθετικότητα), είτε με κλάμμα για παράδειγμα.

άρνηση. Κατά τα πρώτα στάδια της νόσου, υπάρχει η πιθανότητα ο φροντιστής να αρνείται ότι έτσι έχει η κατάσταση. Ότι ο αγαπημένος του άνθρωπος δηλαδή πάσχει από άνοια. Εαν κάποια στιγμή όμως δεν λειτουργήσει ενσυνειδητα, ίσως να μην είναι ο πλέον κατάλληλος, ο αναλαμβάνων δηλαδή επί της φροντίδας, διότι μπορεί να επηρεάζεται η στάση του προς τον ασθενή όσο και οι στρατηγικές που χρησιμοποιεί για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων.

–  Κοινωνική απομόνωση.η φροντίδα ενός ατόμου με άνοια , απαιτεί συνεχή αφοσίωση και σίγουρα η ύπαρξη ενός και μόνο φροντιστή αποτελεί εξωπραγματική κατάσταση. Σε περίπτωση που συμβαίνει κάτι τέτοιο, φυσικό επακόλουθο είναι ο φροντιστής να απομονωθεί από τον κοινωνικό του περίγυρο, τις παρέες ακόμα και την οικογένειά του, κάτι που σαφέστατα μπορεί να επηρεάσει και τις διαπροσωπικές του σχέσεις.

Ψυχολογική/σωματική εξουθένωση. Είναι βέβαιον , οτι η 24ωρη παροχή φροντίδας από ένα άνθρωπο, βιολογικώς καθίσταται αδύνατη. Οπότε ο φροντιστής θα πρέπει να απευθυνθεί στο υπόλοιπο περιβάλλον (εφόσον υπάρχει)για την αναζήτηση μονιμότερων πιο σταθερών και μόνιμων λύσεων.

Τι θα μπορούσε να γίνει όμως και ποιες στρατηγικές θα μπορούσε να αναπτύξει ένας φροντιστής για την ανάληψη της καλύτερης δυνατής φροντίδας ενός ανοϊκού ασθενούς;

ΦΑΚΕΛΟΣ ΑΝΟΙΑ

Ορίστε και μερικές χρήσιμες συμβουλές:

– Σε πρώτη φάση θα πρέπει να απευθυνθεί σε έναν ιατρό νευρολόγο/ψυχίατρο προκειμένου να προκύψει μια διαγνωστική εκτίμηση και εφόσον εξακριβωθεί ότι το άτομο πάσχει από άνοια, να γίνουν οι απαραίτητες εξετάσεις και να ακολουθήσει ο ασθενής την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

– Να συνειδητοποιήσει ο φροντιστής ότι η φαρμακευτική αγωγή επιτυγχάνει συμπτωματική θεραπεία επί άνοιας, ότι βοηθάει στην εξάλειψη του συμπτώματος δηλαδή. Η άνοια δυστυχώς δεν θεραπεύεται, όμως με τις ανάλογες επισκέψεις στο γιατρο και τα απαραίτητα φάρμακα μπορεί να σταθεροποιηθεί και να αποτραπεί για κάποιο χρονικό διάστημα η εξέλιξη της νόσου.

Να μοιραστεί τη φροντίδα με άλλα συγγενικά πρόσωπα και να χρησιμοποιήσει όλες τις δυνατές πηγές βοήθειας απο το υπάρχον και διαθέσιμο συγγενικό περιβάλλον. Όταν η οικογένεια παραμένει ενωμένη με κοινό στόχο την ευημερία του αρρώστου, υπάρχουν πολλές πιθανότητες η πορεία του να είναι καλή, λόγω του ότι οι αποφάσεις μέσα σε πλαίσια συνεργασίας είναι οι καλύτερες.

– Να διατηρήσει την αίσθηση του χιούμορ του ο φροντιστής: Μπορεί να γελάσει μαζί με το άτομο με alzheimer, αλλά όχι σε βάρος του. Το χιούμορ μπορεί να βοηθήσει πολύ να απαλλαγείτε από το άγχος.

– Να ενημερωθεί και να εξασφαλίσει κάθε πιθανή βοήθεια από τυπικά και άτυπα δίκτυα φροντίδας. Όπως για παράδειγμα απο προγράμματα βοήθεια στο σπίτι ή από ψυχογηριατρικά κέντρα ημέρας.

alzheimer

– Εφόσον υπάρχει η οικονομική δυνατότητα, μία καλή λύση είναι η παραπομπή από τον φροντιστή σε μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων, (εφ΄όσον τηρούνται βέβαια αυστηρά, οι κανόνες υγιεινής). Εφόσον οι περισσότεροι πάσχοντες από άνοια βρίσκονται μέσα σε πλαίσια τρίτης και τέταρτης ηλικίας (84+) το καλύτερο απ όλα θα ήταν να μένουν σε ένα περιβάλλον που θα τους παρέχει σταθερότητα, νοσηλευτική φροντίδα και ιατρική παρακολούθηση. Κατά αυτόν τον τρόπο καλύπτονται αν όχι όλες οι περισσότερες ανάγκες τους. Και ας μην ξεχνάμε ότι πέραν της φαρμακευτικής αγωγής το δεύτερο και πολύ σημαντικό κομμάτι για έναν ασθενή με άνοια είναι σταθερό περιβάλλον με συγκεκριμένο πρόγραμμα προς αποφυγήν της αποδιοργάνωσης για τον ίδιο. Όμως επειδή πολλοί από τους φροντιστές αν όχι όλοι για συναισθηματικούς λόγους αδυνατούν να πάρουν την απόφαση αυτήν, παρόλο που έχουν την δυνατότητα, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι εναποθέτουν ένα κομμάτι της φροντίδας σε ανθρώπους που γνωρίζουν να διαχειρίζονται τέτοιες κατάστασεις. Έπειτα θα μπορούν να διαθέσουν αρκετό χρόνο στους ανθρώπους τους για να καλύψουν άλλες ανάγκες των ασθενών, όπως ανάγκες για παρέα και ψυχαγωγία, όμως με ποιότητα χρόνου αυτή τη φορά, κάτι που ενδεχομένως λόγω των συνθηκών και της δικής τους κούρασης μέχρι πρότεινος, δεν μπορούσαν να κάνουν.

Ευχαριστούμε την κ. Μελέκου για τις πληροφορίες.

 

boy-laptop