Τα νοσταλγικά Χριστούγεννα

|| UP–όψεις + ενδιαφέροντα ||

της Βίκυς Αρβανίτη

Τα Χριστούγεννα έφτασαν και συχνά μιλάμε ΝΟΣΤΑΛΓΙΚΑ για περασμένες χρονιές εορτών αναπολώντας παρέες, μέρη, καταστάσεις, συνήθως από τα παιδικά μας χρόνια.

‘Νοσταλγία’.

Η λέξη ηχεί απολύτως ελληνική, από το νόστος, ‘Επιστροφή’ και το άλγος, ‘πόνος, οδύνη’.

Η Νοσταλγία είναι ο πόνος της επιστροφής, η οδύνη που μας κατακλύζει όταν είμαστε μακριά και ταυτόχρονα τα βάσανα που υποφέρουμε για να επιστρέψουμε.

Απαράμιλλη περιγραφή της έννοιας της νοσταλγίας, η Οδύσσεια.

Κι όμως, η λέξη Νοσταλγία δεν είναι ελληνική, δεν απαντά στην Οδύσσεια.

Αντιθέτως, είναι ελβετική, γερμανο-ελβετική.  Αποτελεί το όνομα μιας νόσου  την οποία επινόησε σύμφωνα με το Ιστορικό Λεξικό της γαλλικής γλώσσας το 1678 ο γιατρός Γιόχαν Γιακομπ Χαρντερ προκειμένου να δηλώσει τον πόνο για την πατρίδα από τον οποίο υπέφεραν οι πιστοί, ακριβοπληρωμένοι Ελβετοί μισθοφόροι του Λουδοβίκου 14^ου – ‘χωρίς μισθό δεν έχει Ελβετό’.

Οι Ελβετοί λιποτακτούσαν όταν άκουγαν βουκολικές μελωδίες, το τραγούδι των βοσκοτόπων (αυτό τον τόσο αγαπημένο σκοπό των Ελβετών όπως γράφει ο Ρουσώ στο Λεξικό της μουσικής του) εξ’ου και απαγορεύτηκε επί ποινή θανάτου να παιανίζεται στις τάξεις τους, γιατί όσοι τον άκουγαν αναλύονταν σε δάκρυα, λιποτακτούσαν ή πέθαιναν.

Το ιατρικό σώμα επινόησε λοιπόν τη λέξη Νοσταλγία όπως λέμε οσφυαλγία, ή νευραλγία .

Ο Σωκράτης στον Φαίδρο, θέτει το ερώτημα, ‘γιατί άραγε, πάντα επιστρέφουμε σε αυτό που θεωρούμε πατρίδα;

Μήπως τελικά προσεταιριζόμαστε την ποίηση του Καβάφη όπου σημασία έχει το ταξίδι δηλαδή η γοητεία της επιθυμίας για επιστροφή παρά το τελικό αποτέλεσμα, η χαρά της επιστροφής;

Oυσιαστικά,  πρόκειται για την ομηρική ανάγκη επιστροφής στις ρίζες, ανάγκη που διαπερνά τους αιώνες. Όπως ακριβώς η περίπτωση του Οδυσσέα ο οποίος αν και επιστρέφει τελικά, παραμένει ‘αιώνιος οδοιπόρος’!

Στον πίνακα του Giorgio de Chirico, The  return of Ulysses, 1968 η αντίφαση αυτή περιγράφεται γλαφυρά. Η γοητεία της επιθυμίας της επιστροφής υπερνικά την ικανοποίηση της επιστροφής. Η πόρτα,  πάντα ανοιχτή, καταδεικνύει την ανάγκη της αιώνιας επιστροφής.

Η λέξη νόστος σχηματίστηκε από το ‘νέομαι’, επιστρέφω, επανέρχομαι. Ανοστος σημαίνει εκείνος που δεν επιστρέφει.
Νέστωρ, είναι το όνομα ‘εκείνου που επιστρέφει και στα νέα ελληνικά, ‘νόστιμος’ σημαίνει ‘εύγευστος, χαριτωμένος’.
Τις γιορτές αυτές λοιπόν, αναπολώντας και όχι νοσταλγώντας τα εύγευστα χρόνια του παρελθόντος ας αφήσουμε την
καρδιά μας να γεμίσει με τη γοητεία, τις εμπειρίες, τα αισθήματα και τις προκλήσεις της νέας χρονιάς.