Μάς ενημερώνει η Κοινωνική Λειτουργός, Μαρία Μελέκου (Τελειόφοιτη ΜΠΣ, διαχείριση γήρανσης και χρονίων νοσημάτων), με το εξαιρετικό επιστημονικό της άρθρο.
|| ΗΘΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ||
Στη βάση του θεσμού της ασφάλισης ενέχονται πρότυπα συμπεριφοράς των ασφαλιζόμενων ατόμων έναντι των ενδεχόμενων ασφαλιστικών κινδύνων, αλλά και της ανάγκης για πρόληψη και προστασία από τις επιπτώσεις τους. Επομένως αυτή καθαυτή η διαδικασία της ασφάλισης θα μπορούσαμε να πούμε ότι εξισώνεται με έναν συμβιβασμό από πλευράς των εν δυνάμει ασφαλιζόμενων, που αφορά στη μείωση του εισοδήματός τους με αντάλλαγμα την ασφάλισή τους, στα πλαίσια προστασίας από την αβεβαιότητα και τον κίνδυνο.
Η εννοιολογική προσέγγιση του ηθικού κινδύνου του συνδεόμενου με την ασφάλιση, αφορά στην έλλειψη προσωπικών κινήτρων στον περιορισμό κατανάλωσης ασφαλιστικών υπηρεσιών, δηλαδή την πρόθεση του καταναλωτή ώστε να ξοδέψει μεγαλύτερη ποσότητα εκ του παρεχόμενου προϊόντος, από το ενδεδειγμένο για την περίπτωσή του.
Αυτό το συγκεκριμένο φαινόμενο παρατηρείται τόσο στο πεδίο της κοινωνικής όσο και της ιδιωτικής ασφάλισης με συγκεκριμένη αναλογία μεταξύ προβλεπόμενων παροχών και εμφάνισης του κινδύνου. Κατά συνέπεια όσο περισσότερες δύνανται να είναι οι παροχές τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες οι ασφαλιζόμενοι να υποπέσουν σε απροσεξία και να αυξήσουν τη ζήτηση τους σε αγαθά.
Ομοίως για τον τομέα της Υγείας ένας ηθικός κίνδυνος εξισώνεται με τις υπερκαταναλωτικές πρακτικές του ατόμου, δηλαδή εν δυνάμει κατάχρηση των προβλεπόμενων υπηρεσιών Υγείας, ανεξάρτητα αν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή προκύπτει ουσιαστική χρησιμότητα, δηλαδή αν επιτελείται ο ποιοτικός τους στόχος, που εστιάζει στην πραγματική ανάγκη για κατανάλωση αυτών των υπηρεσιών.
Ωστόσο μία διαφοροποίηση που παρατηρείται στον τομέα της Υγείας σε σχέση με επιμέρους τομείς παροχών/ υπηρεσιών είναι ότι οι ασφαλιζόμενοι επί της ουσίας προκαταβάλλουν ένα ποσόν προκειμένου να εξαγοράσουν τις αντίστοιχες υπηρεσίες με την δισυπόστατη πρόβλεψη είτε να γίνει χρήση αυτών είτε όχι. Για παράδειγμα στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης, οι εργαζόμενοι προπληρώνουν με συγκεκριμένη συχνότητα ένα ποσόν καλύπτοντας έτσι την ασφαλιστική τους εισφορά. Κατά συνέπεια και μέσω αυτής της διαδικασίας αποκτούν πρόσβαση στο σύστημα υγείας, οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Από την άλλη πλευρά και στην περίπτωση όπου ένα άτομο επιλέξει να προβεί σε ένα ιδιωτικό ασφαλιστικό σύμφωνο υγείας, ομοίως προκαταβάλλει ένα συγκεκριμένο οικονομικό ποσόν, το οποίο αντιστοιχεί σε ένα πακέτο παροχών και στο οποίο ο ασφαλιζόμενος δικαιούται πρόσβαση οποτεδήποτε χρειαστεί.
Ένα παράδειγμα ηθικού κινδύνου στο χώρο ασφάλισης της υγείας είναι ότι οι ασφαλιζόμενοι ενδεχομένως απέχουν από στρατηγικές πρόληψης (διαγνωστικές εξετάσεις, υιοθέτηση προτύπων συνυφασμένων με υγιεινή ζωή), διότι αντιλαμβάνονται ότι στην περίπτωση που επέλθει ο κίνδυνος θα αποζημιωθούν από την ιδιωτική τους ασφάλιση, χωρίς να χρειαστεί να συμμετέχουν ολιστικά στις οικονομικές δαπάνες, τις αντίστοιχες με τις υπηρεσίες που τους παρέχονται. Επιπλέον υπάρχει το ενδεχόμενο να καταναλώνουν περισσότερες από τις προβλεπόμενες φροντίδες που τους αναλογούν ή ακόμη να καταφεύγουν σε πιο δαπανηρές θεραπευτικές λύσεις ( ακριβότερα φαρμακευτικά σκευάσματα, εξειδικευμένες θεραπείες) εκμεταλλευόμενοι τις συνθήκες της ασφαλιστικής τους ευχέρειας.
Επομένως και σε μικροοικονομικό επίπεδο, γίνεται κατανοητό ότι οι επιλογές των υποκειμένων, επηρεάζουν πρωτίστως τις ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες έρχονται αντιμέτωπες με ανεδαφικά κόστη, λόγω της αύξησης των ασφαλιστικών παροχών και με αποτέλεσμα τη δυνητική αύξηση των ασφαλίστρων για το σύνολο των ασφαλιζόμενων.
Ομοίως και στα πλαίσια της κοινωνικής ασφάλισης, η αυξημένη ζήτηση αγαθών υγείας εξισώνεται με αύξηση των δαπανών, γεγονός που οδηγεί σε αναζήτηση οικονομικών πόρων, οι οποίοι αναμένεται να επέλθουν είτε μέσω των ασφαλιστικών εισφορών, είτε από τη φορολογία εισοδήματος με έμμεσες- αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση, την αποταμίευση αλλά και τις επενδύσεις.
Επομένως οι δυσειδείς αυτές επιπτώσεις του ηθικού κινδύνου δεν εξαντλούνται μόνο στη σφαίρα της μικροοικονομίας αλλά παρεισφρέουν και σε μακροοικονομικό επίπεδο.
Τοιουτοτρόπως όταν σε ένα κοινωνικό σύστημα προκύπτει υπερκατανάλωση των αγαθών υγείας, κάποια άλλα αγαθά θα τείνουν να παράγονται σε μικρότερες ποσότητες ή με χαμηλότερες ποιοτικές προδιαγραφές, εφόσον το μέγεθος των παραγωγικών πόρων σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή παραμένει σταθερό. Κατά συνέπεια η εξάντληση και μη συνετή χρήση των παραγωγικών συντελεστών που προκύπτει από την αυξημένη ζήτηση των υπηρεσιών υγείας οδηγούν σε καθεστώς αναποτελεσματικότητας το οποίο ως εκ τούτου ζημιώνει το σύνολο της κοινωνίας (deadweight loss), συμπεριλαμβανομένων και των ενδεχομένων που προαναφέρθηκαν.
Οι πολιτικές αντιμετώπισης του φαινομένου του ηθικού κινδύνου αρχικά θα πρέπει να συνδέονται με την οικονομική συμμετοχή των πολιτών στην απόκτηση υπηρεσιών υγείας με απώτερο σκοπό την αποτροπή αλόγιστης χρήσης των παροχών υγείας και τον προσανατολισμό σε πιο νηφάλια ενδεδειγμένη ζήτηση. Επιπρόσθετα και ιδιαίτερα στα πλαίσια της ιδιωτικής ασφάλισης κρίνεται σκόπιμο οι πολιτικές αποτροπής του φαινομένου του ηθικού κινδύνου να ενσωματώνουν ελεγκτικές πρακτικές και μεθόδους αξιολόγησης, έτσι ώστε να εξακριβώνεται κατά το μέγιστο δυνατό κατά πόσο το άτομο χρίζει περαιτέρω κατανάλωσης παροχών υγείας. Ενδεχομένως στόχο μίας πολιτικής ελέγχου στα πλαίσια της ιδιωτικής ασφάλισης θα μπορούσε να αποτελέσει η μείωση του φαινομένου της δυσμενούς επιλογής.
Υπό αυτή τη συγκεκριμένη προοπτική η εκάστοτε ασφαλιστική εταιρεία μέσω πάγιων τεχνοκρατικών μεθόδων θα στοχεύει στη βελτίωση των αδύναμων σημείων της, όπως για παράδειγμα η αδυναμία διαχωρισμού μεταξύ ασφαλιζόμενων υψηλού και χαμηλού κινδύνου με απώτερο σκοπό την ενδεδειγμένη επιβολή εξατομικευμένων ασφαλίστρων αλλά ταυτοχρόνως με ιδιαίτερη προσοχή ώστε αμφότερες οι κατηγορίες των ασφαλιζόμενων (και ιδιαίτερα τα άτομα χαμηλού κινδύνου) να μην απωλέσουν το ασφαλιστικό τους κίνητρο. Αυτές οι συγκεκριμένες πολιτικές ιδανικά θα μπορούσαν να συνδεθούν με ευέλικτα και κατά το εφικτό εξατομικευμένα ασφαλιστικά προγράμματα.
Αναφορά: Χλέτσος, Μ. (2017), Ασφαλιστικοί φορείς – Δομές Υποστήριξης. Σημειώσεις στο πλαίσιο της Θεματικής Ενότητας: ¨Ασφαλιστικοί Φορείς -Δομείς Υποστήριξης¨ του ΜΠΣ Διαχείριση Γήρανσης Και Χρόνιων Νοσημάτων, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
