Παγκόσμια Ημέρα κατά της Αυτοκτονίας: ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ VS ΖΩΗ!

Αυτοκτονία, όπως γνωρίζουμε,  είναι η ακραία επιλογή  ενός ανθρώπου -συνήθως αδύναμου χαρακτήρα- που αποφασίζει να  πεθάνει/αποδράσει, προσπαθώντας να ξεφύγει από καταστάσεις οι οποίες του έχουν προκαλέσει αφόρητο πόνο. Είναι δε, τόσο δυνατή η τάση του αυτή για τη φυγή, που δεν σκέφτεται καν, εάν έχει το δικαίωμα να το κάνει. Κάθε 1 λεπτό,  δύο άνθρωποι  αυτοκτονούν παγκοσμίως. Τα στοιχεία σοκάρουν πράγματι. Αλλά ας δούμε παρακάτω, τι έχουν να μας πούνε οι ειδικοί. Συγκεκριμένα, μας ενημερώνει η Ιωάννα Πατσαβού, Κοινωνική Λειτουργός.

|| 10 Σεπτεμβρίου Παγκόσμια Ημέρα ΚΑΤΑ της Αυτοκτονίας – Η Αυτοκτονία με νούμερα ||

Ηαυτοκτονία στα Αρχαία Ελληνικά προέρχεται από το ρήμα αὐτοκτονέω, αὐτός + κτείνω, φονεύω, εκείνος που φονεύει εαυτό. Είναι η πράξη της εκ προθέσεως πρόκλησης θανάτου από το ίδιο το θύμα.

Η 10η Σεπτεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Αυτοκτονίας με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, προκειμένου να εστιάσει την παγκόσμια προσοχή σε ένα δυσάρεστο γεγονός: Την απώλεια 1 εκατομμυρίου ανθρώπων κάθε χρόνο από αυτοκτονίες. Κάθε μέρα περίπου 3.000 άνθρωποι κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας και αυτοί που τελικά πετυχαίνουν τον σκοπό τους έχουν κάνει προηγουμένως 20 ή και περισσότερες απόπειρες.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, το 2006 σημειώθηκαν 394 θάνατοι από αυτοκτονίες (326 άντρες και 68 γυναίκες). Ο αριθμός όμως των καταγεγραμμένων υπολείπεται του πραγματικού, επειδή κάποιες συγκαλύπτονται για λόγους «στιγματισμού» (π.χ. πτώση από ύψος, δηλητηρίαση κλπ). Λόγω της αύξησης των αυτοκτονιών κατά 15% μετά την οικονομική κρίση, ο αριθμός των θανάτων από αυτοκτονία στη χώρα μας από το 2010 υπολογίζεται στους 500 το χρόνο.

Στην αυτοκτονία παίζουν ρόλο ένα σύνολο από παράγοντες όπως ψυχολογικοί, κοινωνικοί, βιολογικοί, πολιτιστικοί και περιβαλλοντικοί. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας  και η Διεθνής Συνεργασία για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (International Association for Suicide Prevention IASP) συνεργάζονται στενά για την πρόληψη των αυτοκτονικών τάσεων με την κατάλληλη θεραπεία, αλλά και την εφαρμογή προγραμμάτων αγωγής υγείας. Επίσης, εφαρμόζουν προγράμματα συνεχούς παρακολούθησης των ατόμων που έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Ζητούν δε από τα ΜΜΕ υπευθυνότητα, όταν αναφέρονται σε θέματα αυτοκτονιών.

Γενικότητες για την αυτοκτονία

Γάλλοι συγγραφείς  και Λατίνοι φιλόσοφοι έχουν τοποθετηθεί υπέρ της αυτοκτονίας , όπως και ο Σενέκας ο οποίος ταύτιζε την ελευθερία με τον ακούσιο θάνατο, ενώ ο Λουκιανός ή ο Αριστοτέλης είχαν τοποθετηθεί κατηγορηματικά κατά αυτής.

Ένας άνθρωπος  που αποπειράται να αυτοκτονήσει θέλει πραγματικά να πεθάνει; ‘Η η πραγματική του επιθυμία θα ήταν μια διαφορετική ζωή; Μια ζωή άλλης ποιότητας;

Αν η αυτοκτονία δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας βαριάς ψυχικής διαταραχής φαίνεται να είναι μια κραυγή αδικοχαμένων υπάρξεων που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε αντίξοες συνθήκες και αναζητούν μια καλύτερη ζωή.

Κάποιοι από τους παράγοντες που φαίνεται να σχετίζονται με την αυτοκτονία είναι:

1. Διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις.

2. Κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών

3. Ψυχικές Διαταραχές όπως βαριάς μορφής κατάθλιψη, Σχιζοφρένεια, Διαταραχή σχετιζόμενη με ουσίες κ.α

4. Μοναχική διαβίωση, έλλειψη κοινωνικού περίγυρου και ουσιαστικών σχέσεων.

5. Η ανεργία-Εργασιακή εξουθένωση –Υπερκατανάλωση

• Οι διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις:

Η ελλιπής παιδία των γονιών απέναντι στο θέμα της σωστής διαπαιδαγώγησης σε συνδυασμό με τα οικονομικά, εργασιακά ζητήματα που αντιμετωπίζουν δεν τους επιτρέπει να αφιερώσουν τον απαιτούμενο χρόνο που χρειάζεται στα παιδιά τους.

Η Κατερίνα 17 χρόνων αναφέρει μετά από την απόπειρα αυτοκτονίας που έκανε…  «Άρχισα να παίρνω ναρκωτικά από τα δώδεκα και αποφάσισα πως ήθελα να πεθάνω το συντομότερο. Οι γονείς μου πίστευαν ότι επαναστατώ για κάτι, αλλά δεν ξέρουν τι . Για εκείνους, νιώθω όχι ότι είναι αυστηροί αλλά ότι είναι απόντες και αισθάνομαι ότι πρέπει να χοροπηδάω και να ουρλιάζω για να με προσέξουν.» Η παραπάνω μαρτυρία μας δείχνει ότι πολλές φορές πίσω από την  αυτοκτονία κρύβεται ένα κίνητρο για εκδίκηση απέναντι σε ένα ανεπαρκές και αδιάφορο οικογενειακό περιβάλλον. Η αυταρχική ή χαϊδευτική αγωγή επίσης είναι βασικά αίτια στη διαμόρφωση διαταραγμένων προσωπικοτήτων. Τα  γονεϊκά  πρότυπα όταν είναι σαθρά δεν αποτελούν σημείο αναφοράς και παράδειγμα προς μίμηση για τα παιδιά με αποτέλεσμα το ίδιο το άτομο να μην αγαπά τον εαυτό του και να μην μπορεί να οικοδομήσει την ταυτότητα του. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να μην υπάρχει αγάπη, εμπιστοσύνη και το βίωμα της ενότητας στο οικογενειακό περιβάλλον.

• Χρήση Αλκοόλ και Ουσιών:

H χρήση ψυχοδραστικών ουσιών  έχει συσχετισθεί άμεσα με την αυτοκτονική συμπεριφορά. Το άτομο που καταφεύγει στη χρήση ουσιών βέβαια έχει έτσι κι αλλιώς αυτοκαταστροφικές τάσεις. Λόγω της τεράστιας επιρροής που έχουν οι ουσίες στο κομμάτι της διάθεσης συντελούν πολύ στον αυτοκτονικό ιδεασμό από τον οποίο πολλές φορές κατακλύζονται  τα άτομα. Επιπλέον σε κατάσταση υπερβολικής μέθης ή υπό την επήρεια παραισθησιογόνων ουσιών  η αυτοκτονία «μοιάζει» πιο εύκολη καθώς το άτομο βρίσκεται σε πλήρη κατάσταση ευαλωτότητας.

• Ψυχικές Διαταραχές όπως βαριάς μορφής Κατάθλιψη, Σχιζοφρένεια, Διαταραχή σχετιζόμενη με  ουσίες:

Η αυτοκτονία στα μάτια των καταθλιπτικών ασθενών φαντάζει ως ο μόνος δυνατός τρόπος για να ξεφύγουν από την σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν μέσα τους. Ενώ, πολύ συχνά ασθενείς με διπολική διαταραχή «καταφεύγουν» στην αυτοκτονία υποφέροντας από έντονες ψυχολογικές διακυμάνσεις, ιδέες καταδίωξης ή μεγαλομανίας. Η αυτοκτονία στους ασθενείς με σχιζοφρένεια μπορεί να προκύπτει λόγω της κατάθλιψης ή των  ψευδαισθήσεων (οπτικές, ακουστικές, οσφρητικές κλπ)  που καθοδηγούν τον ασθενή. Η Ψυχογενής Ανορεξία σπάνια οδηγεί σε απόπειρες αυτοκτονίας, ενώ κρίνεται απαραίτητη η παρακολούθηση του ατόμου για τυχόν μετάπτωση σε Νευρική Βουλιμία, σε αυτήν ο κίνδυνος αυτοκτονίας κρίνεται μεγαλύτερος. Αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονίας εμφανίζεται σε ασθενείς με διαταραχή πανικού, και αυξάνει όταν συντρέχει και κάποια ψυχιατρική διαταραχή. Συχνή επιπλοκή του μετατραυματικού stress, καθώς και των γυναικών που υποβάλλονται σε έκτρωση είναι ο αυτοκτονικός ιδεασμός. Γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε επέμβαση πλαστικής χειρουργικής του μαστού είναι πιο επιρρεπείς στην αυτοκτονία, λόγω χαμηλού βαθμού αυτοεκτίμησης. Μια ακόμα ψυχική διαταραχή, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο για απόπειρα αυτοκτονίας είναι η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας. Η ψυχική αυτή διαταραχή συνήθως εμφανίζεται στους άνδρες, όπου παρατηρείται, μεταξύ άλλων, έφεση στον αλκοολισμό και στη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών.
Σε πολλές περιπτώσεις στη περίπτωση της διαταραχής σχετιζόμενης με ουσίες, οι χρήστες ουσιών βιώνουν έντονα συναισθήματα δυσφορίας και θλίψης. Παρόλο, που η συναισθηματική αυτή κατάσταση δεν έχει πάντα μεγάλη ένταση και διάρκεια ώστε να αξιολογηθεί ως μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο μιας απόπειρας αυτοκτονίας. Η μακροχρόνια χρήση ουσιών καθιστά την αυτοκτονία πιο πιθανή. Σχεδόν όλες οι αυτοκτονίες αλκοολικών συμβαίνουν σε ενεργούς εξαρτημένους πότες και συνήθως αναφέρεται κατανάλωση αλκοόλ πριν από την απόπειρα. Αντίθετα, φαίνεται ότι ένα πρώην εξαρτημένο από το αλκοόλ άτομο, το οποίο απέχει της χρήσης αλκοόλ, κινδυνεύει λιγότερο από αυτοκτονία.

• Μοναχική διαβίωση, έλλειψη κοινωνικού περίγυρου και ουσιαστικών σχέσεων.

Η μοναχική ζωή φαίνεται πως έχει κι αυτή αρνητικές συνέπειες στην ψυχική υγεία του ατόμου καθώς προκαλεί άγχος, ανασφάλεια και φοβίες θανάτου. Επιπλέον η μη-ύπαρξη ουσιαστικών σχέσεων δημιουργεί στο άτομο ένα αίσθημα αποτυχίας το οποίο το επηρεάζει ψυχολογικά και συντελεί στον αυτοκτονικό ιδεασμό.

• Η ανεργία-Εργασιακή εξουθένωση-Υπερκατανάλωση

Μεγάλη επιρροή ασκεί η μακροχρόνια ανεργία στο ψυχολογικό κομμάτι των ατόμων των οποίων κλονίζεται η αυταξία καθώς αντιμετωπίζουν αντίξοες συνθήκες διαβίωσης αφενός για οικονομικούς λόγους και αφετέρου για ψυχολογικούς. Επιπλέον και το άλλο άκρο, η επαγγελματική εξουθένωση (burnout) προκαλεί εξάντληση και ψυχολογική κόπωση. Τέλος η υπερκατανάλωση έρχεται να συμπληρώσει τους  δυο παραπάνω παράγοντες καθώς ο μύθος της υλιστικής ευτυχίας που προβάλλουν τα Μ.Μ.Ε και στις δύο περιπτώσεις δημιουργεί τεράστιο άγχος. Στην περίπτωση της ανεργίας αυξάνεται το αίσθημα ανικανότητας καθώς το άτομο δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του ενώ  στην περίπτωση της εργασιακής εξουθένωσης το άτομο εργάζεται νυχθημερόν για να ανταποκριθεί σε πλασματικές ανάγκες προσπαθώντας να αποδείξει την αξία του αποκτώντας τες.

|| ΖΩΗ ΕΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΑΓΑΘΟ ||

Υπάρχουν αντίδοτα άραγε σε αυτή την απελπιστική στάση ζωής; Φαίνεται πως υπάρχουν…

• Ψυχοθεραπεία-Αυτογνωσία-Αυτοβελτίωση:
• Μπαίνοντας ο άνθρωπος στην διαδικασία της ψυχοθεραπείας αρχίζει να γνωρίζει τον εαυτό του, να τον κατανοεί και να τον αγαπά. Μ’ αυτό τον τρόπο  κατακλύζεται από ένα αίσθημα πληρότητας και η σχέση του με τη ζωή γίνεται ερωτική . Εκτιμά το αγαθό της ζωής με όλες της, τις διακυμάνσεις και επιζητά να το χαρεί. Αρχίζει να φροντίζει τον εαυτό του με όποιο τρόπο του επιτρέπεται, αποκτώντας ποιοτικές και όχι απαραίτητα δαπανηρές δραστηριότητες. (Περίπατος στη φύση, σωματική άσκηση, μουσική κλπ). Οι τυχόν διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις εξομαλύνονται καθώς  επίσης οι φιλικές και συντροφικές σχέσεις γίνονται βαθιές και ουσιαστικές. Όλα τα παραπάνω λοιπόν αποτελούν έναν θώρακα ενάντια στην αυτοκτονία.
• Ένα ρητό λέει …«Ευτυχία δεν είναι να έχεις αυτά που θέλεις, αλλά να θέλεις αυτά που έχεις». Σε αυτό το σημείο η έννοια της αναπλαισίωσης λαμβάνει πολύ ξεχωριστή και βοηθητική θέση. Με τον όρο αυτό εννοούμε, να βλέπουμε τα γεγονότα και τις καταστάσεις από διαφορετική οπτική γωνία. Έτσι μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που τα βιώνουμε. Ένα στρεσογόνο γεγονός για παράδειγμα  μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε ως απειλή, και να μας  κάνει να βιώσουμε  άγχος, θυμό, ματαίωση ή μπορούμε να το δούμε ως «πρόκληση», δίνοντας μας δύναμη, και αισιοδοξία. Βλέποντας με άλλη ματιά αυτά που ήδη έχουμε μας δίνεται η ευκαιρία να τα επανεκτιμήσουμε και να τα δούμε πάνω σε μια άλλη βάση χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει πως θα πάψουμε να αγωνιζόμαστε για έναν καλύτερο τρόπο ζωής.
• Τα λεφτά αγοράζουν μόνο λίγη ευτυχία : Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Daniel Kahneman, «η σχέση μεταξύ χρήματος και ευτυχίας είναι ασθενής». Πράγματι ένα καλό βιοτικοοικονομικό επίπεδο ζωής μπορεί να φέρει ευημερία αλλά ακόμα και αυτό δεν είναι απόλυτο. Έχει παρατηρηθεί ότι άνθρωποι που κατέχουν πλούσια εισοδήματα τείνουν να ξοδεύουν περισσότερα χρήματα για να απασχολούνται με δραστηριότητες που δεν τους προσφέρουν ιδιαίτερη χαρά,  αλλά ένταση και άγχος –όπως δουλειά, αγορές ή επενδύσεις. Αντίθετα, άτομα με χαμηλά εισοδήματα τείνουν να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο σε ευχάριστες συναναστροφές με φίλους, σε χαλαρωτικές και δημιουργικές δραστηριότητες, στο να βλέπουν απλά τηλεόραση ή με το να κάνουν κάποιο ομαδικό άθλημα. Όσο για τον υπεκαταναλωτισμό που ενοχοποιείται για την αυτοκτονία, είναι πολύτιμο να αρχίσουμε να υιοθετούμε έναν απλό τρόπο ζωής που δεν ξεπερνά τις οικονομικές μας δυνατότητες.
• Καλή σχέση με τον δημιουργό: Μπορούμε αν θέλουμε να εξετάσουμε το φαινόμενο της αυτοκτονίας κι από μια θρησκευτική ματιά, χωρίς όμως να εστιάσουμε στο ότι αυτό μπορεί να είναι αμαρτία όπως πρεσβεύεται. Μπορούμε απλά να αναλογιστούμε ότι αποτελούμε ένα μέρος της ανθρώπινης αλυσίδας επιτελώντας ο καθένας με τη μοναδικότητα της ύπαρξης του έναν ρόλο σε αυτή.

|| Αν ένας κρίκος σπάσει τότε διαταράσσεται η συμπαντική τάξη. ||

• Κίνητρα και στόχους για ζωή: Δεν μπορούμε να μιλάμε για τη χαρά της ζωής χωρίς τη νοηματοποίηση της. Ένας άνθρωπος που έχει θέση στόχων και σκοπών σπάνια θα οδηγηθεί στην αυτοκτονία. Έχοντας όραμα είναι αισιόδοξος, υπομονετικός και νιώθει ένα βαθύ αίσθημα ευγνωμοσύνης για οτιδήποτε τον περιβάλλει.

|| «Δεν είναι τίποτα να πεθάνεις. Είναι τρομακτικό να μη ζεις». ||

Βίκτωρ Ουγκώ, 1802-1885, Γάλλος συγγραφέας

ΠΗΓΕΣ:

Ιδρυματικό καταθετήριο «ΕΥΡΗΚΑ»

http://195.251.240.254:8080/handle/10184/901

«Κλίμακα», Φορέας ανάπτυξης ανθρωπιστικού κεφαλαίου http://eclass.teipat.gr/eclass/modules/document/file.php/641108/SOS%20odigos_giatroi_autoktonia_new%20%281%29.pdf

Ευχαριστούμε την κ. Πατσαβού.