Άγιος Βαλεντίνος: O προστάτης των ερωτευμένων
Θάνος Ασκητής || Αν ανατρέξουμε στην ιστορία μέσα από μία σύντομη αναδρομή, θα δούμε ότι η γιορτή αυτή είναι κατάλοιπο αρχαίων ειδωλολατρικών εθίμων και την ύπαρξη αρκετών θρύλων για το ποιος ήταν ο Άγιος Βαλεντίνος.
-
Οι Αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Θεογάμια για να τιμήσουν τον Δία και την Ήρα, τον μήνα Γαμηλιώνα (το δεύτερο 15νθήμερο του Ιανουαρίου και το πρώτο του Φεβρουαρίου).
-
Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν στις 14-15 Φεβρουαρίου μιαν ειδωλολατρική αισθησιακή γιορτή για να τιμήσουν τον Λούπερκους, κυνηγού λύκων, που την έλεγαν «Λουπερκάλια» (Lupercallia) προς τιμή του θεού Φαύνου (του Πάνα των Ελλήνων που λατρευόταν στην Αρκαδία ως θεός του φωτός). Θυσίαζαν κατσίκια και σκυλιά, ενώ τα νεαρά αγόρια χτυπούσαν με λωρίδες από δέρμα κατσίκας τις νεαρές κοπέλες για να τους μεταδώσουν τη γονιμότητα. Μάλιστα, συνήθιζαν και τότε να ανταλλάσσουν δώρα οι ερωτευμένοι. Σύμφωνα με τα έθιμα της εποχής έβαζαν τα ονόματα νεαρών κοριτσιών σε ένα κουτί, όπου οι άντρες διάλεγαν ένα “λαχνό” και έπαιρναν εκείνη που θα τους τύχαινε το όνομα της. Συνήθως μετά ακολουθούσαν όργια. Ο Πάνας ταυτίζεται με το φοινικικό θεό Βάαλ ή Νεβρώδ, της Παλαιάς Διαθήκης. Ο Νεβρώδ, (ιδρυτής της Βαβυλώνας) γεννήθηκε στο χειμερινό ηλιοστάσιο (6η Ιανουαρίου). Επειδή όμως οι αρχαίοι θεωρούσαν τη μητέρα ακάθαρτη μέχρι την 40ή ημέρα από τη γέννηση του παιδιού της, μπορούσε να γιορταστεί από το βράδυ της 14ης, όπως υπολόγιζαν τις ημέρες από τη δύση του ηλίου. Σύμφωνα με τις παραδόσεις, ο Νεβρώδ ονομάστηκε Λούπερκους επειδή κυνήγησε λύκους στα Απέννινα όρη και Βαλεντίνος από το επίθετο valeus που σημαίνει ισχυρός. Το σύμβολο της καρδιάς, εικάζεται ότι βγήκε από τα βαβυλωνιακά, όπου προφέρεται βαλ, που τόσο έμοιαζε με το όνομα του θεού Βάαλ.
-
Στην Αγγλία το έθιμο το έφεραν οι Ρωμαίοι, όπου συνεχίστηκε μέχρι την χριστιανική εποχή. Όταν ο Χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία όμως και όπως υπολογίζεται γύρω στο Μεσαίωνα, έγιναν προσπάθειες για να καταργηθεί η συγκεκριμένη γιορτή που θεωρούνταν παγανιστική, με αποτέλεσμα να αλλάξει η μορφή της, από Λουπερκάλια σε μέρα του Αγίου Βαλεντίνου με απόφαση του Πάπα Γελάσιου.
-
Σύμφωνα με τον Χριστιανισμό, ο Άγιος Βαλεντίνος ήταν επίσκοπος του Τέρμι της Ιταλίας τον 3ο αιώνα. Άρχισε να λατρεύεται από τους καθολικούς από τον 4ο αιώνα στη Ρώμη, στο παρεκκλήσι της βασιλικής της Via Flaminia, όπου και τον θεωρούσαν τον προστάτη των ανθρώπων με επιληψία. Μαζί με τον Άγιο Μάριο, πάντρευαν ερωτευμένα ζευγάρια χριστιανών, γλιτώνοντας με αυτό τον τρόπο τους άνδρες από τη στρατιωτική θητεία. Ο Κλαύδιος απαγόρευσε τους γάμους αυτούς επειδή δεν πήγαιναν στρατιώτες στις εκστρατείες του επειδή όπως ο ίδιος νόμιζε δεν ήθελαν να αφήσουν τις οικογένειές τους και τις αγαπημένες τους. Οι δύο Ιερείς βασανίστηκαν μέχρι θανάτου και από τότε οι καθολικοί γιόρταζαν τον Άγιο Βαλεντίνο – ο Άγιος Μάριος όμως είναι σαν να ξεχάστηκε – μέχρι το 1969 που υποβιβάστηκε στο Καθολικό εορτολόγιο σε τοπική εορτή, επειδή δεν ήταν και πολλά γνωστά για τον βίο, παρά μόνο ότι ενταφιάστηκε στη Βία Φλαμίνια της Ρώμης στις 14 Φεβρουαρίου.
-
Υπάρχει ακόμη ένας θρύλος που υποστηρίζει ότι ο Βαλεντίνος που ήταν φυλακισμένος επειδή αρνήθηκε να αποκηρύξει την πίστη του, ερωτεύτηκε την τυφλή κόρη του δεσμοφύλακά του, στην οποία μάλιστα έστειλε κι ένα γράμμα με την υπογραφή: Με αγάπη από τον Βαλεντίνο σου.
-
Τη σημασία που έχει σήμερα η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου την απέκτησε τον 14ο αιώνα, όπου συνδέθηκε με την έννοια της ευγενούς αγάπης και την πρώτη γραπτή αναφορά του ως αγίου την συναντάμε το 1382 στο ποίημα “Το Κοινοβούλιο των Πτηνών” του πατέρα της αγγλικής λογοτεχνίας Τζέφρι Τσόσερ. Το ποίημα αποτελείται από 699 στίχους και είναι εμπνευσμένο από την παράδοση, όπου κάθε χρόνο την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου τα πουλιά συγκεντρώνονται μπροστά στη θεά της φύσης για να διαλέξουν τους ερωτικούς συντρόφους τους.
-
Στις αρχές του 17ου αιώνα ο Άμλετ κάνει αναφορά στον Σέξπιρ στο τραγούδι της Οφέλιας:
Καλό πρωί!
“Είναι σύσκοτο.
Τον Άγιο Βαλεντίνο γιορτάζω κι ήρθα κόρη εδώ στο παραθύρι, να ιδώ ταίρι με σε αν θα γίνω.
Σηκώθη ο νιος και ντύνεται κι ευτύς την πόρτα ανοίγει και μπαίνει μέσα η κορασιά,
που κορασιά δε θά ‘ναι πλιά, όταν απόκει φύγει.”
-
Το 1840, η γιορτή διαδόθηκε και στην Αμερική καθώς έστελναν οι ερωτευμένοι τις κάρτες τους εύκολα, εφόσον τα ταχυδρομικά τέλη ήταν πλέον φτηνά. Εικάζεται ότι λόγω του επιχειρηματικού αγγλοσαξονικού δαιμόνιου αλλά και της πολιτιστικής επιβολής τους, η γιορτή πήρε αυτόν τον τόσο διαδεδομένο παγκόσμιο σχεδόν χαρακτήρα, μέσα από την ανταλλαγή , μεταξύ των ερωτευμένων, μικρών χειρόγραφων σημειωμάτων με ευχές (valentines).
Σήμερα μπορεί οι ευχετήριες κάρτες να μην είναι τόσο δημοφιλείς, έχοντας δώσει τη θέση τους στην ανταλλαγή μέσω του διαδικτύου. Τα δώρα; Ας μην ξεχνάμε τα δώρα: αρκουδάκια, σοκολατάκια, κοσμήματα… Υπολογίζεται ότι για το 2010 ο τζίρος στις ΗΠΑ ξεπέρασε τα 15 δις δολάρια…
Η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται στις 14 Φεβρουαρίου η επικρατέστερη ως ημέρα θανάτου του συγκεκριμένου αγίου, λόγω της γενικής ασάφειας του βίου του. Το διακοσμημένο με άνθη λείψανο του Αγίου Βαλεντίνου εκτίθεται στην βασιλική εκκλησία Saint Mary in Cosmedin στη Ρώμη.
Αντιδράσεις για τον εορτασμό
-
Στην Ινδία οι φανατικοί ινδουιστές και μουσουλμάνοι την θεωρούν πολιτιστικό μίασμα και προϊόν της παγκοσμιοποίησης.
-
Στο Πακιστάν και στο θεοκρατικό Ιράν, το τοπικό ισλαμικό κόμμα ζητά την κατάργησή της, επειδή αντιβαίνει τον Ισλαμικό Πολιτισμό.
Η Ελληνική εκδοχή της Γιορτής των Ερωτευμένων
Μαρίνα Μόσχα – askitis.gr
- Στη χώρα μας, άρχισε να καθιερώνεται στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 κυρίως από τους …ανθοπώλες, ενώ η Εκκλησία πρότεινε στους ερωτευμένους Έλληνες να τιμούν και να γιορτάζουν αγίους που υπάρχουν στο ορθόδοξο εορτολόγιο, όπως ο Άγιος Υάκινθος στις 3 Ιουλίου. Ο γνωστός τραγουδοποιός Λουδοβίκος των Ανωγείων, από τα Ανώγεια της Κρήτης, πρωτοστάτησε στην καθιέρωση της 3ης Ιουλίου ως “Ημέρα του έρωτα και της ποίησης”, όπου μαζί με άλλους ανθρώπους του πνεύματος και των γραμμάτων προχώρησαν στην ανέγερση ενός ναού σε υψόμετρο 1.200 μέτρων στον Ψηλορείτη, το μοναδικό εκκλησάκι στην Ελλάδα που είναι αφιερωμένο στον Άγιο. Κάθε καλοκαίρι στις 3 Ιουλίου γιορτάζονται τα Υακίνθεια.
- Το 2000, ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, πρότεινε να γιορτάζεται η μέρα των ερωτευμένων στις 13 Φεβρουαρίου, ως ημέρα που η Ορθοδοξία τιμά τη μνήμη των Αποστόλων Ακύλα και Πρίσκιλλας, ενός ενάρετου ζευγαριού Ιουδαίων σκηνοποιών, που ζούσε στην Κόρινθο και ασπάστηκε τον Χριστιανισμό.
- Τέλος, από ανθρώπους που τους αρέσει η ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, έχει προταθεί να γιορτάζονται ο πολυμήχανος Οδυσσέας και η πιστή Πηνελόπη, ως προστάτες των ερωτευμένων στις 14 Φεβρουαρίου.