Τι μπορεί να ευθύνεται για την εμφάνιση της σχολικής φοβίας
Γράφει η Ελένη Δεναξά, Ψυχολόγος
O όρος φοβία κατά τον Martin Herbert, καθηγητή της ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Leicester της Αγγλίας, περιγράφει τον έντονο και παράλογο φόβο που συνήθως στρέφεται προς κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα ή κατάσταση στο περιβάλλον.
Ειδικότερα, ο όρος σχολική φοβία περιγράφει αυτή την έντονη άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο λόγω του έντονου και παράλογου φόβου για κάποιες πτυχές της σχολικής ζωής (Herbert,1998).
Πρόκειται ουσιαστικά για μια αγχώδη διαταραχή που χαρακτηρίζεται από φόβο για την παρακολούθηση του σχολείου και μπορεί να ξεκινήσει από το νηπιαγωγείο και να κορυφωθεί στη Β΄ δημοτικού, αλλά δεν αποκλείεται να εμφανιστεί και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Ένα παιδί με σχολική φοβία εμφανίζει συνήθως κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα:
-
Συστηματική άρνηση να πάει στο σχολείο.
-
Ψυχοσωματικές διαταραχές όπως πονοκέφαλοι, εμετός, κοιλιακοί πόνοι, ναυτία ή ζάλη, διάρροια, ιδιοτροπίες στο φαγητό, νυχτερινούς εφιάλτες, ενούρηση, εγκόπριση κλπ., οι οποίες δεν οφείλονται σε οργανικά αίτια.
-
Έντονη ανησυχία για την προσωπική του ασφάλεια ή για την ασφάλεια των άλλων.
-
Εμφάνιση συμπτωμάτων αντικοινωνικής συμπεριφοράς, όπως εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, άρνηση να δεχτεί φαγητό, συμπτώματα τα οποία επιδεινώνονται τη στιγμή της αναχώρησης για το σχολείο ή κατά την άφιξη στο σχολικό χώρο. Ενώ αντιθέτως, τα σαββατοκύριακα και στις διακοπές, τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν και εμφανίζονται ξανά την Κυριακή το βράδυ και τη Δευτέρα το πρωί.
-
Το παιδί αναζητά τους γονείς του κατά την παραμονή στο σχολείο και θέλει να γυρίσει στο σπίτι.
-
Απροσδιόριστα παράπονα του παιδιού σχετικά με το σχολείο, τους συμμαθητές και το δάσκαλό του.
-
Διαταραγμένος ύπνος κατά τη διάρκεια της νύχτας.
-
Έντονος φόβος για το σκοτάδι.
Θέλει προσοχή έτσι ώστε, να μη συγχέει κανείς τη σχολική φοβία με κάποιον πιο συγκεκριμένο φόβο που μπορεί να εκφράσει το παιδί, όπως για π.χ. το φόβο για κάποιον καθηγητή ή κάποια εξέταση. Παρόλ΄ αυτά, επειδή τα συμπτώματα αυτά δεν εμφανίζονται με την ίδια ένταση σε όλα τα παιδιά, ελλοχεύει ο κίνδυνος, όταν αυτά είναι πιο ήπια, οι γονείς να θεωρήσουν πως τα παιδιά τους προσποιούνται με σκοπό να αποφύγουν το σχολείο. Γι΄ αυτόν το λόγο οι γονείς πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί και να μην αγνοήσουν τέτοιου είδους αντιδράσεις.
Τι είναι σημαντικό να κάνετε σε αυτές τις περιπτώσεις:
- Αποφύγετε να κρατήσετε στο σπίτι το παιδί που αρνείται να πάει στο σχολείο, διότι έτσι αναστέλλετε την προσαρμογή του. Πιο συγκεκριμένα, αν το παιδί δεν πάει στο σχολείο για κάποιες μέρες, η φοβία του ενισχύεται επειδή ενδεχομένως να έχει μείνει πίσω στα μαθήματα, με αποτέλεσμα να του δημιουργούνται κενά και να ενισχύονται οι συναισθηματικές του δυσκολίες.
- Ενισχύστε συναισθηματικά το παιδί σας.
- Αποφύγετε να του μεταδώσετε τη δική σας αγωνία για την έκβαση της ημέρας στο σχολείο ή για τις μαθησιακές του επιδόσεις.
- Κρατήστε σταθερό το καθημερινό του πρόγραμμα, έτσι ώστε να μπορέσει να συνηθίσει την καινούρια του καθημερινότητα (σταθερές ώρες ύπνου, φαγητού, παιχνιδιού, μελέτης).
- Συζητήστε μαζί του, επιδιώκοντας να ανακαλύψετε την αιτία του φόβου του.
- Μη μαλώνετε ή απειλείτε το παιδί επειδή δεν θέλει να πάει σχολείο. Υποστηρίξτε το και ενθαρρύνετέ το σε αυτή τη δύσκολη περίοδο.
- Τέλος, εξίσου σημαντική είναι και η συνεργασία με τον δάσκαλο. Πρέπει να τον ενημερώσετε άμεσα, έτσι ώστε να ενθαρρύνει το παιδί να συμμετάσχει στο μάθημα καθώς και να το επαινεί όταν είναι απαραίτητο.
Τι μπορεί να ευθύνεται για την εμφάνιση αυτής της διαταραχής:
- Η υπερπροστασία των γονιών.
- Η αδιαφορία ή η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των μελών της οικογένειας.
- Η έλλειψη συναναστροφών με άλλα παιδιά, μέχρι το παιδί να πάει σχολείο, με αποτέλεσμα να μην έχει αναπτύξει την κοινωνικότητα του.
- Μία σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού, όπως ένας θάνατος, ένα διαζύγιο, η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, κλπ.
- Όταν το έντονο άγχος της μητέρας, οι ανασφάλειες και οι φοβίες της, περνούν ασυνείδητα και στο παιδί.
- Επίσης, η αδιαφορία του πατέρα, η οποία συμβάλλει στην έντονη εξάρτηση του παιδιού από τη μητέρα του, είναι κάποιες από τις σημαντικότερες αιτίες εμφάνισης αυτού του φαινομένου.

Shy Student Hiding Behind Note Cards During Class Presentation — Image by © Randy Faris/Corbis
Να θυμάστε πως το «χτίσιμο» μιας φοβίας έχει ξεκινήσει πριν τη έξαρση των συμπτωμάτων, γι αυτό το λόγο η ενημέρωση και η πρόληψη είναι απαραίτητα για την αποφυγή ή την καλύτερη έκβαση μίας τέτοιας κατάστασης.
- Είναι σημαντικό λοιπόν να ενθαρρύνετε το παιδί σας να συζητά τα συναισθήματα και τους φόβους του μαζί σας.
- Φροντίστε εσείς οι ίδιοι να έρχεται από μικρό σε επαφή με συνομήλικα παιδιά, με σκοπό την καλύτερη κοινωνικοποίησή του.
- Μοιραστείτε με το παιδί ιστορίες από τη δική σας παιδική ηλικία για να καταλάβει ότι δεν είναι το μόνο που νιώθει έτσι.
- Μη χρησιμοποιείται εκφράσεις όπως “Τώρα που ξεκινάει το σχολείο, ξέχνα το παιχνίδι“, διότι έτσι του προκαλείτε φόβο και άγχος.
- Δώστε του χρόνο και δείξτε του τον τρόπο να εξοικειωθεί με το καθημερινό σχολικό πρόγραμμα χωρίς να το αγχώνετε.
- Τέλος, να θυμάστε πως η ουσιαστική επαφή με το παιδί σας, η τρυφερότητα, η αποδοχή, η ενθάρρυνση καθώς και η συχνότητα του επαίνου είναι απαραίτητα για την καλύτερη προσαρμογή του όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και γενικότερα στην κοινωνία.
Συνήθως, τα συμπτώματα της σχολικής άρνησης έπειτα από μερικές εβδομάδες υποχωρούν. Όταν όμως αυτά παραμένουν και μετά το πέρας των πρώτων εβδομάδων μιλάμε για σχολική φοβία. Είναι πιθανό δηλαδή, το άγχος που εκδηλώνουν τα παιδιά για το σχολείο να αυξηθεί. Τότε είναι σημαντικό να μην αμελήσουν οι γονείς να ζητήσουν βοήθεια από κάποιον ειδικό –σχολικό σύμβουλο, ψυχολόγο ή εκπαιδευτικό ψυχολόγο– για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν πιο εξειδικευμένα τα αίτια που παρατείνουν τη φοβία του παιδιού. Γενικά, όσο νωρίτερα αρχίζει η αντιμετώπιση του προβλήματος τόσο καλύτερα και πιο άμεσα είναι τα αποτελέσματα.
Ευχαριστούμε την κ. Δεναξά για τις πληροφορίες.