Οριεντάλ: Ένας παρεξηγημένος χορός…

Γράφει η  Ιωάννα Πατσάβου

Δασκάλα Χορού- Εκπαιδ. Χοροθεραπεύτρια

Yπάρχουν πολλές παρεξηγήσεις γύρω από την ερμηνεία και την προέλευση του  συγκεκριμένου χορού. Ένα πράγμα είναι σίγουρο, ότι δεν ξεκίνησε ως χορός αποπλάνησης στα χαρέμια του σουλτάνου, όπως συνηθίζουν να τον παρουσιάζουν…

Ο χορός Oriental  υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι κάθε σπουδαίου πολιτισμού της Μέσης Ανατολής. Αιγύπτιοι, Πέρσες, Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Φοίνικες και Οθωμανοί Τούρκοι ανέπτυξαν τον χορό αυτό.

Οι ρίζες του φαίνεται πως βρίσκονται στις λατρευτικές τελετές γονιμότητας του αρχαίου κόσμου. Αυτές οι τελετές λατρείας που λάμβαναν χώρα σε μεγαλοπρεπείς ναούς, με συγκεκριμένο τελετουργικό τρόπο υπήρχαν σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς. Η λειτουργία αυτών των θεοτήτων της γονιμότητας ήταν αναπαραγωγική, με μια ευρεία παγκόσμια έννοια, ώστε να επιβεβαιώνεται ο κύκλος της ζωής.

Ο ανατολίτικος χορός  μοιάζει να είναι ένας Ύμνος αφιερωμένος στη δύναμη και τη σαγήνη της αρχέγονης μητέρας Θεάς. Η μητέρα θεά εμφανίζεται με διαφορετικές ονομασίες, όπως  Mylitta, Isis, Astarte, Ishtar, ενώ πολλοί αναφέρουν πως θα μπορούσε να είναι και η γυμνόστηθη γυναίκα που συναντάμε  στη Μινωική Κρήτη.  Πολλοί είναι οι αρχαιολόγοι που έχουν ανακαλύψει γυναικεία αγάλματα που παριστάνουν τυπικές φιγούρες του χορού οριεντάλ στη Σουμερία και στη Μεσοποταμία. Τα αγάλματα αυτά αποδεικνύουν το σημαντικό ρόλο των γυναικών στην κοινωνία και τη σημασία που είχαν η μουσική και ο χορός στις θρησκευτικές τελετές και στις κοινωνικές εκδηλώσεις.

Με τα χρόνια οι ονομασίες που έχουν δοθεί στον χορό αυτό κυρίως από το Δυτικό κόσμο είναι ποικίλες, όπως:

Οριεντάλ, Χορός της κοιλιάς, Bellydance, Ανατολίτικος χορός, Αραβικός χορός κλπ.

Οι όροι «αραβικός χορός» και «χορός οριεντάλ» καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα χορών από τη Μέση Ανατολή ως τη Βόρεια Αφρική. Ξεκινούν από την Τουρκία και το Μαρόκο, την  Περσία και  φτάνουν ως τη Νουβία. Στο κέντρο όλων αυτών βρίσκεται η Αίγυπτος με την πλουσιότερη χορευτική παράδοση και την ξεχωριστή ποικιλία των χορών της όπως το Raqs Sharki, το Baladi, το Saidi, το Falahin, το Gawazee, και τόσα άλλα. Το «oriental» όπως είναι γνωστό σήμερα, είναι δημιούργημα του Hollywood. Βλέποντας τις αραβικές ταινίες του 1920-1950 δημιούργησαν μια παραπλήσια μορφή χορού. Μπαίνοντας στο κινηματογράφο, τα καμπαρέ και τα εστιατόρια πήρε μια άλλη πιο εντυπωσιακή και θεατρική μορφή.

Το 1920 μάλιστα, το Hollywood ήταν αυτό που έφερε στη μόδα και τα κοστούμια δύο κομματιών καθώς μέχρι τότε χόρευαν με παραδοσιακές κελεμπίες που κάλυπταν ολόκληρο το σώμα.   Στις αραβικές χώρες και ιδιαίτερα στην Αίγυπτο και το Λίβανο, υπήρξε μεγάλη άνθιση του χορού αυτού στις δεκαετίες του 1910 έως και 1970 με μεγάλους μουσικούς να γράφουν ορχηστρικές συνθέσεις για χορεύτριες που λατρεύονταν σαν θεές. Μερικές από τις χορεύτριες που συνέβαλαν στη μεγάλη δόξα του χορού αυτού ήταν η Samia Gamal, η Tahiya Karioka, Naima Akef κ.α ενώ επηρεασμένες από το ξεχωριστό στυλ των παραπάνω ακολούθησαν λίγο αργότερα η Sohair Zaki, Fifi Abdou, Nagwa Fuad κ. α.

Τα τελευταία χρόνια αν και οι βασικές κινήσεις του χορού αυτού παραμένουν αμετάβλητες έχουνε εισαχθεί νέα στοιχεία επηρεασμένα από το κλασσικό μπαλέτο, το σύγχρονο, τους ευρωπαικούς χορούς, κλπ. Σε αυτό συνέβαλλαν αρκετά οι Mahmoud  Reda και Nelly Mazloum. Λόγω πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και θρησκευτικών αλλαγών μετά το 1970 άρχισε μια φθίνουσα πορεία με αποτέλεσμα σήμερα στον αραβικό χώρο, να θεωρείται απλά ένα τουριστικό θέαμα, ενώ οι χορεύτριες όχι μόνο δεν είναι αξιοσέβαστες όπως κάποτε αλλά συχνά φέρνουν και τον τίτλο της πόρνης. Δυστυχώς και στη χώρα μας υπάρχει παραπλήσια αντίληψη. Λόγω της άγνοιας και των προκαταλήψεων ο χορός αυτός έχει ευτελιστεί και απολέσει το συμβολικό του χαρακτήρα.

“Χορεύτριες χωρίς καμία κατάρτιση πάνω στον αραβικό χορό, χορεύουν σχεδόν γυμνές με τον πλέον πρόστυχο τρόπο, ενώ  τα Μ.Μ.Ε τροφοδοτούν την αντίληψη ότι ο χορός αυτός προσφέρεται για consommation.  Πρόκειται δηλαδή για μια ακραία κακοποίηση ενός ξεχωριστού χορού  που είναι συνυφασμένος με την αραβική κουλτούρα της μουσικής και της ποίησης.”

Το oriental είναι ένας χορός που χαρακτηρίζεται από απαλές πολύπλοκες κινήσεις, οι οποίες εναλλάσσονται με απότομες και γρήγορες μυικές κινήσεις. Το γυναικείο σώμα που χαρακτηρίζεται για τις καμπύλες του λυκνίζεται κάνοντας κινήσεις των γοφών, του στήθους και της λεκάνης. Η τεχνική του  είναι δυνατή, ακριβής και πλήρης, βοηθώντας παράλληλα τη χορεύτρια να εκφράζει τα συναισθήματά της και τον ψυχικό της κόσμο. Ωστόσο όσο καλή τεχνική και να έχει αποκτήσει μια χορεύτρια, αυτή  δεν είναι ικανή από μόνη της να μαγέψει. Όπως έχει πει και η Αμερικανίδα χορογράφος Martha Graham, «Οι μεγάλοι χορευτές δεν είναι μεγάλοι εξαιτίας της τεχνικής τους. Είναι μεγάλοι εξαιτίας του πάθους τους.»

Έτσι και στο Oriental το πάθος, η έκφραση και αυτό που εκπέμπει μια χορεύτρια είναι αυτό που τελικά κάνει τον χορό της ξεχωριστό. Οι δασκάλες Αιγύπτιες άλλωστε συνηθίζουν να λένε στα μαθήματα τους «Μην κοιτάτε το σώμα μου για να μάθετε, αλλά το πρόσωπο μου».

Η χορεύτρια μέσα στο χορό της μπορεί να χρησιμοποιήσει τα λεγόμενα «props», βοηθηντικά αντικείμενα δηλαδή που στολίζουν το χορό , όπως πέπλο, φτερά, fun veils, κύμβαλα, σπαθιά, μπαστούνια, Shamadan(κηροπήγιο) κ.α. Μια χορεύτρια oriental καλό είναι να γνωρίζει να χορεύει με όλα αυτά, αλλά και να μπορεί να χορέψει χωρίς να χρειάζεται τίποτα από όλα αυτά. «Πατώντας» στον ρυθμό της ανατολίτικης μουσικής με το σώμα της έχει μάθει να ακούει και να ξεχωρίζει τις κινήσεις που ταιριάζουν σε κάθε μουσικό όργανο,  εναρμονίζοντας την τέχνη της μουσικής και του χορού. Πιο συγκεκριμένα όταν μιλάμε για την αραβική μουσική, μιλάμε για μια υψηλή μορφή ορχηστρικής τέχνης!!! Ευτυχώς, λάτρεις αλλά και γνώστες του είδους στην Ελλάδα έχουν κάνει ταιράστιες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια για την διάδωση του, όπως Prince Kayammer, Maria Aya, Elena Eleftheriou αλλά και αξιόλογοι μαθητές αυτών από όλη την Ελλάδα. Η σωστή διάδωση του επιτυγχάνεται μέσα από τη διοργάνωση φεστιβάλ, σεμιναρίων αλλά και την ίδρυση ομάδων που εκπροσωπούν επάξια τον Αιγυπτιακό πολιτισμό.(Kazafy Troupe of Greece)

Photo by ”darva photography”

Κλείνοντας θα λέγαμε ότι το oriental είναι ένα όμορφο μέσο έκφρασης της θηλυκής ενέργειας που βοηθά τη γυναίκα να ξαναβρεί την αληθινή της φύση. Να καλλιεργήσει το προσωπικό της στιλ και να είναι ο ευατός της. Τη μαθαίνει να κινείται αρμονικά με κομψότητα και χάρη χαρίζοντας της αυτοπεποίθηση. Μπορεί να λειτουργήσει και ψυχοθεραπευτικά, καθώς καταπολεμά τη θλίψη προσφέρει χαρά, ζωντάνια και ενεργητικότητα. Επιπλέον απενοχοποιεί το ταμπού της ηλικίας ή των περιττών κιλών καθώς απευθύνεται σε όλες τις γυναίκες ανεξαρτήτως σωματότυπου  και ηλικίας. Στον χορό αυτό δεν υπάρχουν στερεότυπα αλλά αν μας επιτραπεί η έκφραση θα λέγαμε ότι η χορεύτρια θα πρέπει να είναι:

Δυναμική και εύθραυστη / Αέρινη και γήινη / Να απευθύνεται στο κόσμο αλλά να βρίσκεται και σ’ επαφή με τον εαυτό της / Να είναι αισθησιακή αλλά όχι πρόστυχη!!!

Για το Γλυφάδα metropolitans

Γράφει η  Ιωάννα Πατσάβου

Δασκάλα Χορού- Εκπαιδ. Χοροθεραπεύτρια