”Ψάχνοντας το άλλο μας μίσο…. μήπως τελικά το χάνουμε;”
Γράφει η Ελένη Δεναξά, Ψυχολόγος
Εκπαιδευόμενη στη συστημική Ψυχοθεραπεία
||ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ||
Ποιός/ποιά τελικά είναι αυτός ο τέλειος/α σύντροφος, που όλοι αναζητούν να βρουν απελπισμένα σήμερα, δίχως όμως αποτέλεσμα; Πού πήγαν οι πρίγκιπες αναρωτιούνται συχνά οι γυναίκες. Χάθηκαν ”οι σωστές” γυναίκες, σχολιάζουν οι άντρες. Τί συμβαίνει τελικά; Χάθηκαν οι άνθρωποι ή άλλαξαν τα δεδομένα;;;
Σύμφωνα με έρευνες, η αύξηση των διαζυγίων φαίνεται να είναι ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Τί δεν πάει καλά; Τί έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν; Είναι γεγονός πως διανύουμε μια δύσκολη εποχή, μια εποχή όπου οι άνθρωποι συχνά μοιάζουν με κάποιον που επιθυμεί να μιλήσει μια ξένη γλώσσα, χωρίς να έχει κάνει την κατάλληλη προετοιμασία. Είναι λογικό λοιπόν, να μην τα καταφέρνει, όσο και αν προσπαθεί, να επικοινωνήσει. Παρ’ όλα αυτά κατηγορεί τον εαυτό του, αλλά και τους άλλους γι αυτό. Δυσκολεύεται, με λίγα λόγια να συνειδητοποιήσει, ότι αυτό που έχει ανάγκη είναι μια καινούρια γλώσσα επικοινωνίας, τόσο με τον εαυτό του όσο και με τους γύρω του.
Δε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε, πως όλα τα προβλήματα που μας βασανίζουν σήμερα σχετίζονται με την επικοινωνία. Ο διάλογος μάς δυσκολεύει, όχι γιατί δε θέλουμε, αλλά γιατί δεν έχουμε μάθει να διαπραγματευόμαστε μέσα στις ανθρώπινες σχέσεις. Πολλές φορές, ακούγοντας τους ανθρώπους να μιλούν, έχει κανείς την αίσθηση ότι προσπαθούν να συννενοηθούν, ενώ δεν γνωρίζει ο ένας τη γλώσσα του άλλου. Οι λέξεις μοιάζουν να έχουν διαφορετικό νόημα για τον καθένα. Δεν είναι μάλιστα λίγες οι φορές, που δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε ούτε με τον ίδιο μας τον εαυτό. Η μοναξιά μοιάζει να είναι η απόρροια αυτού του φαύλου κύκλου.
Δεν είναι λίγοι μάλιστα οι άνθρωποι που σήμερα εναποθέτουν τις ελπίδες τους για μια καλύτερη ζωή στον γάμο. Ξεκινούν να δημιουργήσουν οικογένεια χωρίς να έχουν ξεκαθαρίσει το λόγο που αποφάσισαν να παντρευτούν και χωρίς να έχουν συμφωνήσει με το μελλοντικό τους σύντροφο για το λόγο της κοινής τους πορείας. Το μόνο που ξέρουν είναι ότι δε θέλουν να είναι μόνοι. Παντρεύονται έχοντας την ελπίδα, ότι αυτή η σχέση θα καταφέρει να καλύψει όλες τις συναισθηματικές τους ανάγκες, αλλά και να εκπληρώσει κάθε τους επιθυμία. Μάλιστα, τολμούν με βεβαιότητα να πουν πως δε θα επαναλάβουν όσα τους πλήγωσαν στην πατρική τους οικογένεια. Πώς όμως μπορεί να συμβεί αυτό; Αφού έτσι έχουν μάθει.
Ασυνείδητα λοιπόν τα λάθη επαναλαμβάνονται
και οι άνθρωποι ματαιώνονται.
Ματαιώνονται και φεύγουν…
Φεύγουν εύκολα πια, νιώθοντας απογοητευμένοι και προδωμένοι, γιατί ο/η σύντροφός τους δεν κατάφερε να τους προσφέρει όλα όσα είχαν φανταστεί, αλλά και γιατί οι ίδιοι δεν κατάφεραν να ζήσουν όσα είχαν ονειρευτεί. Και η αναζήτηση συνεχίζεται. Η αναζήτηση αυτού του ”Άλλου” που θα τους κάνει ευτυχισμένους.
|| Μια εικόνα = χίλιες λέξεις, λένε… ||
Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα το παρακάτω βίντεο:
Τί γινόταν τότε;
Συχνά συγκρίνουμε το παρελθόν με το παρόν. Γιατί τότε τα κατάφερναν και τώρα όχι; Γιατί σήμερα υπάρχει τόση ασυννενοησία;
Είναι αλήθεια πως πριν τη βιομηχανική εποχή όλα ήταν διαφορετικά. Στην παραδοσιακή οικογένεια, το ”μαζί” ήταν πάντοτε αυτό που υπερίσχυε. Οι ρόλοι ήταν πιο ξεκάθαροι και ο σκοπός κοινός. Η επιβίωση. Ο καθένας, με τον δικό του τρόπο προσέφερε ό,τι μπορούσε στην οικογένεια, έτσι ώστε να καταφέρουν όλοι μαζί να επιβιώσουν. Τα συναισθήματα δεν είχαν θέση. Όσο λιγότερο μιλούσε κανείς γι’ αυτά τόσο το καλύτερο. Έτσι ήταν το σωστό, έτσι μόνο κατάφερναν να διατηρήσουν τις ισορροπίες και οι ισορροπίες ήταν απαραίτητες για την επιβίωση. Στις παραδοσιακές κοινωνίες η πορεία ήταν προκαθορισμένη και οι επιλογές ελάχιστες. Η οικογένεια ήταν το παν για όλα τα μέλη, αυτή ήταν η κοινή αντίληψη.
Οι ρόλοι του άνδρα και της γυναίκας ήταν και αυτοί ξεκάθαροι και συμπληρωματικοί. Είχαν και οι δύο μια ξεχωριστή, αλλά και ξεκάθαρη αντίληψη της προσφοράς. Ο καθένας προσέφερε με τον δικό του τρόπο. Τη γλώσσα της επικοινωνίας τη μάθαιναν μέσα στην καθημερινότητα, οι λέξεις εξάλλου είχαν το ίδιο νόημα για όλους.
Το παρελθόν μας ακολουθεί…
Τί γίνεται όμως τώρα πια που τα πράγματα έχουν τόσο περιπλακεί; Τελικά τί είναι αυτό που ψάχνουν με τόση αγωνία οι σημερινοί νέοι; Αυτόν τον ”Άλλο” που θα τους κάνει ευτυχισμένους ή τον ίδιο τους τον εαυτό;
Σήμερα, στη μεταβιομηχανική εποχή οι ρόλοι του άνδρα και της γυναίκας μέσα στη σχέση, είναι απροσδιόριστοι και τα όρια ασαφή. Γι’ αυτό τον λόγο οι περισσότερες συζητήσεις τους πια αφορούν, την επίλυση προσωπικών και διαπροσωπικών συγκρούσεων. Το ζευγάρι μη έχοντας ξεκάθαρους ρόλους, συγκρούεται και κατά συνέπεια αδυνατεί να αποκτήσει μια συνθετική ταυτότητα. Μέσα σε αυτή λοιπόν τη χαοτική επικοινωνία, δημιουργούνται τόσα επώδυνα συναισθήματα, ώστε οι άνθρωποι προτιμούν να λένε ”καλύτερα να μην αισθάνεσαι”. Κρύβουν τα συναισθηματά τους, επιδιώκοντας να προστατευτούν από την απογοήτευση και τον πόνο που προκαλούν οι ανθρώπινες σχέσεις. Έτσι έμαθαν άλλωστε.
Τα δύο φύλα αναζητούν την καινούρια τους ταυτότητα. Αίσθανονται την ανάγκη να συγκεντρώσουν την προσοχή τους στις δικές τους ανάγκες. Ο άνδρας φαίνεται να είναι το ίδιο παγιδευμένος με τη γυναίκα, παρόλο που το εκφράζει με διαφορετικό τρόπο. Και οι δύο βρίσκονται στο ίδιο αδιέξοδο και ψάχνουν λύση. Φαίνεται πως πλέον τα ζευγάρια αναζητούν μία σχέση, η οποία θα στηρίζεται στην εμπιστοσύνη, στην ειλικρίνεια και στη συναισθηματική επαφή.
Μπορεί η θέση που έχουν πάρει στη ζωή να είναι διαμορφωμένη μέσα στην πατρική τους οικογένεια, όπως και η δεδομένη εικόνα του εαυτού τους, η οποία έχει παγιωθεί, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούν να την αλλάξουν αν το θελήσουν. Βιωματικά έμαθαν ό,τι ξέρουν για τους ίδιους και τη σχέση τους με τους άλλους, βιωματικά θα καταφέρουν να το αλλάξουν. Διαφορετικά, η έλλειψη μιας συγκροτημένης εικόνας του εαυτού θα συνεχίσει να τους δυσκολεύει να αξιολογήσουν και να χειριστούν ό,τι συμβαίνει γύρω τους.
…αλλά το παρόν το φτιαχνουμε εμείς.
Παρατηρώντας λοιπόν τις διαπροσωπικές σχέσεις των σημερινών ζευγάριων, συμπεραίνουμε πως τελικά η αιτία της δυσκολίας να δεσμευτούν και των συγκρούσεων δεν είναι η ισότητα των δύο φύλων, αλλά η αμοιβαία αναγνώριση και εξάλειψη του κοινού αδιεξόδου, ώστε να εξασφαλίσουν μια λειτουργική σχέση. Η ανάγκη τους είναι να μπορούν να εκφράζουν τα συναισθήματα τους, με απώτερο σκοπό να αλλάζουν ό,τι εμποδίζει τη σχέση τους να εξελιχθεί.
Αντιλαμβάνονται πλέον, πως για να κατορθώσουν να αλληλοβοηθηθούν, θα πρέπει πρώτα να συνδιαλλαγούν. Θα πρέπει να συζητήσουν και να συννενοηθούν τόσο για τους προσωπικούς όσο και για τους κοινούς τους στόχους, τις αξίες τους, το τί θεωρούν σωστό και τί όχι, και φυσικα τί είναι αυτό που περιμένει ο ένας από τον άλλον.
Άλλωστε αυτό που δείχνουν να έχουν ανάγκη είναι η δημιουργία μιας λειτουργικής σχέσης. Ο θεσμός του γάμου και η δημιουργία οικογένειας, πλέον φαίνεται να παίζει δευτερεύοντα ρόλο γι’ αυτούς. Επί της ουσίας ζητούν αυτά που τους έλειπαν μέσα στην πατρική τους οικογένεια. Το μοίρασμα των συναισθημάτων και οι εξισωμένες σχέσεις, αποτέλουν γι αυτούς βασική προυπόθεση για να έχουν μία αποτελεσματική επικοινωνία.
Η οπτική όμως από την οποία έβλεπαν εώς τώρα τα πράγματα θα πρέπει για να αλλάξει, να περάσει, από τις ίδιες αργές διαδικασίες, που πέρασε και όταν δημιουργήθηκε. Ο τρόπος με τον οποίο σκέφτονται και λειτουργούν, όσο αναποτελεσματικός και αν είναι, είναι ο μοναδικός που έχουν. Ακόμα και αν μπορούν να τον αποβάλλουν, δύσκολα θα το κάνουν. Γιατί το μυαλό όλων έχει ανάγκη το πλαίσιο. Ο μόνος τρόπος είναι να τολμήσουν την αλλαγή, έτσι ώστε να μάθουν να αλληλεπιδρούν και να επικοινωνούν με τους άλλους.
Εν αντιθέσει με το παρελθόν, το μαζί τώρα πια δεν είναι δεδομένο. Καλούνται να το φτιάξουν. Είναι λοιπόν απαραίτητο να έλθουν στην επιφάνεια όλες οι αμφισβητήσεις και οι αμφιβολίες. Η έκφραση των συναισθημάτων τώρα πια αποτελεί βασικό συστατικό της επικοινωνίας. Ο καινούριος αυτός τρόπος σκέψης συνίσταται στο να ψάξουμε το πώς συνδέονται τα πράγματα μεταξύ τους. Τί σχέση έχει αυτό που αισθάνομαι εγώ με αυτό που αισθάνεται ο άλλος. Πώς η δική μου θέση καθορίζει τη θέση του άλλου και αντίστροφα. Έτσι παύεις να κατηγορείς τον εαυτό σου και τους άλλους εφόσον αποφάσισες ότι κανείς δεν ξέρει και μπορείς να μάθεις κι εσύ και αυτοί.
Μια καλή αρχή λοιπόν για να τολμήσουμε την αλλάγη αυτή, είναι ”να κοιτάξουμε” μέσα μας και να δουλέψουμε πολύ με τον εαυτό μας. Να τα βρούμε με εμάς τους ίδιους, για να καταφέρουμε μετέπειτα να συνδεθούμε και με τους γύρω μας. Αν δε συμβεί αυτό, θα εξακολουθήσουμε να αναζητάμε από τους άλλους να καλύψουν τα κενά μας. Αυτό συνεπάγεται σχέσεις εξάρτησης και η εξάρτηση μόνο συγκρούσεις μπορεί να προκαλέσει, αφού όταν ο ένας χρησιμοποιεί τον άλλον για να ”επιβιώσει”, θέλοντας και μη τον διαγράφει ως άνθρωπο.
Εξίσου βοηθητικό θα είναι, αν καταφέρουμε να σταματήσουμε να βάζουμε ”ταμπέλες” αποδίδωντας χαρακτηρισμούς, τόσο σε μας όσο και στους άλλους. ”Είναι εγωιστής”, λέμε για π.χ. πολλές φορές, χωρίς να αναλογιστούμε ότι πιο πίθανο είναι πως συντηρούμε την εκάστοτε συμπεριφορά, παρά την εξαλείφουμε. Ίσως τελικά είναι ορθότερο, πριν βιαστούμε να χαρακτηρίσουμε να κάνουμε μια προσπάθεια να ακούσουμε πώς ο άλλος βλέπει τα πράγματα, αποσκοπώντας όχι να τον πείσουμε πως εμείς έχουμε δίκιο, αλλά να ακούσουμε το πώς εκείνος αισθάνεται. Ας θυμόμαστε, πως μπορούμε να έκφράζουμε το πως νιώθουμε, χωρίς όμως να κατηγορούμε τους άλλους γι αυτό. Έτσι ούτε τον εαυτό μας διαγράφουμε, ούτε βάζουμε τον άλλο σε αμυντική θέση και καταφέρνουμε να μας ακούσει. Ας τολμήσουμε να πούμε αλήθειες στον εαυτό μας. Μόνο έτσι θα βρούμε το θάρρος να τις πούμε και στους άλλους. Μιλώντας εξάλλου μέσα από την καρδιά μας, ερχόμαστε πιο κοντά.
|| Και τότε θα είμαστε έτοιμοι να σχετιστούμε. Θα είμαστε έτοιμοι και να ”δώσουμε΄” και να ”πάρουμε”, χωρίς να φοβόμαστε μη στερηθούμε και μη στερήσουμε. ||
Για το Γλυφάδα metropolitans:
Ελένη Δεναξά, Ψυχολόγος
