Σύνδρομο ξηρού οφθαλμού και διατροφή

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ-ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Α.Τ.Ε.Ι.

ΑΘΗΝΩΝ, ΤΜΗΜΑ ΟΠΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΠΤΟΜΕΤΡΙΑΣ, ΠΑΤΕΡΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, ΦΩΤΕΙΝΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Π., ΧΑΝΔΡΙΝΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ, ΠΛΑΚΙΤΣΗ Α., ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ ΣΤΕΛΛΑ, ΝΤΖΙΛΕΠΗΣ Γ.. Στην καθημερινότητά μας, ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε πολύ συχνά, είναι αυτό των ξηρών οφθαλμών. Η έρευνα, μάς αποκαλύπτει ότι ένα 10% του γενικού πληθυσμού κάτω των 60 ετών, μπορεί να εμφανίζει προβλήματα ξηροφθαλμίας στον Δυτικό κόσμο.

Για όσους ασχολούνται και με την εφαρμο­γή φακών επαφής, η ξηροφθαλμία ή απλά η αίσθηση στεγνών ματιών κατά την χρήση φακών επαφής είναι από τα παράπονα που θα ακούσουμε πολύ συχνά και θα προσπα­θήσουμε να επιλύσουμε αλλάζοντας υλικά στους φακούς επαφής ή χρησιμοποιώντας δι­αφορετικά υγρά καθαρισμού, προσθέτοντας τεχνητά δάκρυα, κλπ. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 50% των περίπου 35.000.000 χρηστών φακών επαφής στις ΗΠΑ, θα παρουσιάσουν προβλήματα ξηροφθαλμίας, με ένα περίπου 10%-20% να περιορίζει σημαντικά την χρήση τους ή και να την εγκαταλείπει για αυτόν τον λόγο, με αποτέλεσμα τα υψηλά ετήσια ποσο­στά dropouts που βλέπουμε στους χρήστες φακών επαφής.

Αν και πολύ συχνή, λοιπόν, η αίσθηση της ξηροφθαλμίας ως σύμπτωμα, η κλινική της διάγνωση δεν είναι πάντα πολύ εύκολη μια και τα κλινικά σημεία δεν είναι πάντα εμφανή και οι κλινικές δοκιμασίες που χρησιμοποι­ούνται για την διάγνωση δεν έχουν πάντα απόλυτη αξιοπιστία. Το τεστ του Schirmer που μετρά την ποσότητα του δακρυικού όγκου πλέον θεωρείται αρκετά αναξιόπιστο για την διάγνωση της ξηροφθαλμίας αν κι ένα ισχυρά αρνητικό αποτέλεσμα αποτελεί σαφή ένδειξη ξηροφθαλμίας λόγω μειωμένης πα­ραγωγής δακρύων (McCartyetal.,1998).

Από τα υπόλοιπα τεστ που χρησιμοποιούμε (BUT, NIBUT, χρώση με RoseBengalή LissamineGreenή με φλουροσείνη), το BUT φαίνεται να είναι το πλέον αξιόπιστο μια και συνδέεται άμεσα με την σταθερότητα της δακρυικής στοιβάδας. Άλλες ενδείξεις και κλινικά ση­μεία στον οφθαλμό όπως οι επιπεφυκοτικές πτυχές μέσω του LIPCOFgradingtestμπο­ρεί επικουρικά επίσης να δίνουν σημαντικές πληροφορίες (Hoh, 1995; Nemethetal, 2012; Poult, 2008;2009).

Η ξηροφθαλμία μπορεί να δεχτεί διάφορες κατηγοριοποιήσεις (Foulksetal, 2007) το κοινό όμως χαρακτηριστικό όλων των μορ­φών ξηροφθαλμίας είναι τελικά η αυξημένη ώσμωση των δακρύων του οφθαλμού. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε κάποιας δυσλει­τουργίας στους μειβομιανούς αδένες, είτε λόγω ελαττωμένων βλεφαρισμών (συχνή στους χρήστες Η/Υ, οθονών, κλπ), είτε λόγω έλλειψης βιταμίνης Α, είτε λόγω παρουσίας ενός συνδρόμου Sjogren, είτε κάποιας δυ­σλειτουργίας στον δακρυικό αδένα (Gilbard, 2004; Gilbardetal., 1987).

Η μέχρι τώρα κύρια αντιμετώπιση του συν­δρόμου του ξηρού Οφθαλμού (DryEyeSyndrome-DES) είναι η χρήση σκευασμάτων τεχνητών δακρύων Calonge2001 Huangetal., 2002). Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί σκευάσματα τα οποία, έχουν φανεί αρκετα αποτελεσματικό είτε περιλαμβάνοντας το φυσικό λιπαντικό υαλουρονικό νάτριο (sodiumhyaluronate) σε διάφορες συγκεντρώσεις στην σύνθεση τους (Aragonaetal., 2002), είτε επιτυγχάνοντας πολύ καλές τιμές λίπανσης και ελαττωμέ­νης τριβής (lubricityandfriction), είτε αυ­ξάνοντας το πάχος της λιπιδικής στοιβάδας των δακρύων και μειώνοντας την εξάτμιση τους (Korbetal., 2005; Ketelsonetal., 2004; Ronconeetal., 2010).

Η ξηροφθαλμία είναι μία κατάσταση, λοιπόν, συχνά πολυπαραγοντική, ειδικά στους χρήστες φακών επαφής, όπου συμ­μετέχουν και παράγοντες που αφορούν τα χαρακτηριστικά των φακών επαφής, των υγρών καθαρισμού και τον τρόπο χρήσεως των φακών, αλλά ένας τομέας ο οποίος αποδεδειγμένα επηρεάζει την κατάσταση των δακρύων στο μάτι και ίσως δεν έχει προσεχθεί μέχρι τώρα πολύ είναι αυτός της διατροφής.

Ήδη στις προηγούμενες γραμμές αναφερθήκαμε στην έλλειψη βιταμίνης Α η οποία θεωρείται απαραίτητη για την καλή υγεία των βλεννωδών μεμβρανών του οργα­νισμού καθώς και για την σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος (Musidaetal., 2009). Είναι απαραίτητη άλλωστε και για την σύνθεση της ροδοψίνης στον αμφι­βληστροειδή (Kanski, 2007). Είναι χαρακτη­ριστικό ότι το μελάγχρουν επιθήλιο είναι το δεύτερο όργανο/ιστός του οργανισμού μας σε μεταβολισμό και αποθήκευση βιταμίνης Α μετά το συκώτι. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι βοηθά στην ακεραιότητα και δυνατότη­τα επούλωσης του κερατοειδικού επιθηλίου (Gilbard, 2004). Στον αναπτυσσόμενο κυρίως κόσμο (χώρες Αφρικής, για παράδειγμα) η έλλειψη βιταμίνης Α οδηγεί σημαντικό πο­σοστό ατόμων σε σημαντικά προβλήματα όρασης που μπορεί να ξεκινούν από την ημε­ραλωπία (Nightblindness) και να φθάνουν στην δημιουργία ελκών και ουλών στον κερατοειδή ή και σε ξήρανση του Οφθαλμικού βυθού (XerophthalmicFundus – Chander).

Τα λιπαρά οξέα Ω6 τα βρίσκουμε σε φυσικές ζωικές ή φυτικές πηγές όπως τα πουλερικά, τα αυγά, όλα τα φυτικά έλαια (καλαμποκέλαιο, ηλιέλαιο, ελαιόλαδο), στα δημητρια­κά, έτσι που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής μας. Η επίδραση τους στην δακρυική στοιβάδα και στην ξηροφθαλμία έχει μελετηθεί εκτενώς και έχουν προκύψει κυρίως θετικά στοιχεία. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί σαφής μείωση των συμπτωμά­των ξηροφθαλμίας σε ασθενείς με σύνδρομο Sjogren, μειωμένη χρώση του επιπεφυκότα με lissaminegreenσε άτομα με ξηρά κερα- τοεπιπεφυκίτιδα (keratoconjuctivitissicca) και αυξημένη παραγωγή δακρύων μετά από δμηνη αγωγή συστηματικής λήψης συμπλη­ρωμάτων διατροφής με Ω6 (Caffrey, 1991 Pinaetal., 2007 Aragonaetal„ 2005).

Όσον αφορά τα περισσότερο ξεχασμένα μέ­χρι πρότινος Ω3, οι καλύτερες διατροφικές τους φυσικές πηγές είναι ο λιναρόσπορος, τα καρύδια, τα φουντούκια, τα λιπαρά ψά­ρια (σολομός, τόνος, σαρδέλες, σκουμπρί) και το ελαιόλαδο. Τα λιπαρά οξέα Ω3 έχουν συνδεθεί με πολύ ελαττωμένα ποσοστά αναφοράς συμπτωμάτων ξηρού οφθαλμού (Milijianovicetal., 2005; Rashidetal, 2005), μειωμένη χρώση κερατοειδούς και αντιφλεγμονώδη δράση (Rashidetal., 2005; Gilbard, 2004), και ομαλοποίηση των εκκρίσεων των μειβομιανών αδένων οπότε και βελτίωση της ποιότητας του δακρυικού φιλμ σε άτομα με δυσλειτουργία των μειβομιανών αδένων (Pinaetal., 2007).

Το σημαντικότερο όμως στοιχείο στην λήψη των λιπαρών οξέων Ω3 και Ω6 είναι όπως προαναφέραμε η λήψη τους σε σωστές μετα­ξύ τους αναλογίες. Στην σύγχρονη διατροφή στις ανεπτυγμένες χώρες τα ποσοστά λήψης των Ω3 και Ω6 από τα καθημερινά γεύματα προκύπτει να είναι έως και 1:20 (Ω3:Ω6). Η σύγχρονη έρευνα όμως δείχνει ότι αυτή η αναλογία θα ήταν προτιμότερο να είναι περί­που 1:4 έως και 1 2,3 γιατί η υπερκατανάλω­ση λινολεινικού οξέος (LA-Ωβ) οδηγεί τελικά σε μειωμένη ποσότητα απορρόφησης λιπα­ρών οξέων Ω3 (ΕΡΑ και DHA) (Gilbard, 1987· Badouin, 2001 Delalieuetal., 2008). Και σε αυτό συντελεί και μια διαπίστωση που έρχεται από παλιές έρευνες στους πληθυσμούς των Εσκιμώων στους οποίους διαπιστώθηκε πολύ μικρό ποσοστό καρδιαγγειακών διαταραχών και εμφραγμάτων και ταυτόχρονα πολύ πιο ισομερείς αναλογίες λιπαρών οξέων Ω3 και Ω6 λόγω της διατροφής με πολλά λιπαρά ψά­ρια που είναι και η καλύτερη φυσική, ζωικής προελεύσεως, πηγή των Ω3 (αναφορά σε Foulksetal., 2007)!

Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι οι συνδυασμοί λιπαρών οξέων Ω3 και Ω6 δεν πρέπει να παραβλέπονται στην αντιμε­τώπιση του συνδρόμου ξηρού οφθαλμού ακόμη κι αν προέρχονται από την λήψη συ­μπληρωμάτων διατροφής κι όχι από φυσικές πηγές. Κατά τους Ronconeetal(2010), η εκτε­ταμένη μελέτη της υπάρχουσας βιβλιογρα­φίας δείχνει ότι ειδικά τα λιπαρά οξέα Ω3

α) αποκαθιστοΰν την λιπιδική στοιβάδα των δακρύων μειώνοντας την εξάτμιση τους,

β) μειώνουν τις φλεγμονώδεις αντιδράσεις, και

γ) αυξάνουν την δακρυική παραγωγή.

Καλό θα είναι λοιπόν να αναζητούμε λύσεις κι έξω από τα συνηθισμένα πεδία δράσεως μας. που είναι τα υλικά των φακών επαφής, τα υγρά καθαρισμού και απολύμανσης και τα τεχνητά δάκρυα.

 source:  ΟΠΤΙΚΑ ΝΕΑ

Follow us: https://twitter.com/GlyfadaMetropol