Η μακροημέρευση όλων των έμβιων όντων προκύπτει από τη σταδιακή τους εξέλιξη μέσα στο χρόνο. Ο χρόνος είναι αυτός που περιστρέφεται γύρω μας και μέσα μας, προσφέροντας αλλαγή, πρόκληση, μετουσίωση, και αναγνώριση της υπαρκτικής μας κατάστασης.
Οπότε αν καταφέρουμε να πιστέψουμε ότι κάθε στιγμή, ημέρα, χρόνος που περνούν γινόμαστε ολοένα και καλύτεροι, ίσως τελικά μπορέσουμε να ανταλλάξουμε την αναλωσιμότητά μας με την πραγματική μας αξία, την αξία της ζωής. Η φθορά της ύλης θα πρέπει να νοηματοδοτείται σαν κάτι το φυσιολογικό, ωστόσο ο άνθρωπος δεν είναι μόνο ύλη και όσο επιμένει να βλέπει μόνο το φθαρτό, θα αντιμετωπίζει το είδος του σαν ένα προϊόν με ημερομηνία λήξεως.
Η αναπαραγωγή στερεοτύπων που συνδέονται με τη γήρανση εντοπίζεται σε εκπεφρασμένες σκέψεις του τύπου « τώρα αυτά δεν είναι για εμάς, αυτά είναι για τους νέους, εμείς τελειώσαμε», ή ακόμη σε διαχρονικά κλισέ όπως οι παππούδες του καφενείου, οι χήρες γραίες με τα μαύρα, οι ανήμποροι ηλικιωμένοι της τέταρτης ηλικίας , οι συνταξιούχοι της αντιπροσφοράς.
Δεν είναι περίεργο που οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι αναπαράγουν ηλικιακές διακρίσεις, ενόσω μαθαίνουν και διαιωνίζουν αρνητικά στερεότυπα για τη γήρανση καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους, ακόμη και έναντι του δικού τους γήρατος. Πολλές φορές ο φόβος του θανάτου, η απώλεια του αυτοελέγχου και η εξάρτηση από άλλους αποτελούν μείζων παράγοντα ηλικιακών διακρίσεων, ενώ ο αποκλεισμός των ηλικιωμένων από το κοινωνικό γίγνεσθαι και η αποστέρηση των βασικών τους δικαιωμάτων συνδέονται με μηχανισμούς άμυνας που επιτρέπουν στον νεότερο άνθρωπο την άρνηση της δικής του θνητότητας. (Friend,Tad, 2017)
Όμως το κάδρο της γήρανσης αλλάζει και μάλιστα σε μία εποχή που συστηνόμαστε ξανά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον ακρογωνιαίο λίθο στη διαφύλαξη της αξιοπρέπειας και του σεβασμού κάθε ανθρώπου.
Ισως θα πρέπει να βάλουμε καλά στο μυαλό μας ότι οι μεταγενέστεροι ηλικιωμένοι δεν προκαθορίζονται πλέον από το σύγχρονο παρελθόν αλλά από το σύγχρονο παρόν μας και ναι θα είναι γηράσκοντες απευαισθητοποιημένοι από βαρίδια του χτες, διεκδικώντας ότι τους αναλογεί, μέχρι το τέλος της ακριβοθώρητης διαδρομής τους.
Επομένως βρισκόμαστε στο σημείο όπου θα πρέπει να αντιπαλέψουμε στερεοτυπικές συμπεριφορές και διακρίσεις έναντι των ηλικιωμένων, μία συνθήκη που όσο πρωτόγνωρη και αν φαίνεται στην ουσία είναι διαχρονική, και αφομοιώνεται υπό την έννοια του ηλικιακού ρατσισμού (ageism), όπως αυτή επινοήθηκε από τον Dr. Robert. N. Butler, πρωτοπόρο γεροντολόγο της γενιάς του και κάτοχο βραβείου Pulitzer (1969).
Ο Dr. Butler οριοθετεί την εν λόγω έννοια στη βάση τριών αλληλένδετων στοιχείων: των ηλικιωμένων, του γήρατος και της όψιμης εξέλιξης και με απώτερο σκοπό να υποδείξει τις πρακτικές που εισάγουν διακρίσεις, τις θεσμικές διαφοροποιήσεις και τις πολιτικές που διαιωνίζουν στερεότυπα έναντι των ηλικιωμένων. (Wilkinson J.,Ferraro, K, 2002)
Ο ηλικιακός ρατσισμός αντανακλάται στους χώρους εργασίας, στο χώρο της υγείας, αλλά και στα διάφορα πλαίσια πρωτοβάθμιας γηριατρικής και γεροντολογικής φροντίδας, δεδομένων των ελλείψεων εξειδικευμένου προσωπικού όσο αφορά τη διαχείριση της γήρανσης ακόμη και σήμερα. (Brownell,P., 2010)
Όλα καλά μέχρι εδώ και γι’ αυτό άνω τελεία. Τελεία σε ότι λένε τα επιστημονικά δεδομένα γι’ αυτό ας το πάρουμε από την αρχή:
Πόσες φορές έχετε δει ένα ηλικιωμένο ζευγάρι να κρατιέται από το χέρι στο δρόμο και έχετε σκεφτεί « τι γλυκό! Πόσο συγκινητικό μετά από τόσα χρόνια;» Αυτό και μέχρι εκεί. Τώρα αν συναντούσατε το ίδιο ζευγάρι σε ένα καφέ που συχνάζουν άνθρωποι νεότερης ηλικίας , να γελάει, να αγκαλιάζεται και να φιλιέται, το πιθανότερο κάτι τέτοιο να ξένιζε ή έστω να προκαλούσε το δικό σας αδιάκριτο βλέμμα. Λες και ο τρόπος που εκφράζεται ή συμπεριφέρεται κάποιος θα πρέπει να διαφοροποιηθεί με τις πρώτες, άντε τις δεύτερες ρυτίδες του. Από εκεί και ύστερα θα πρέπει να αλλάξει ρούχα, συνήθειες, στόχους , τα όνειρά του, όπως ακριβώς άλλαξε και ηλικιακή κατηγορία.
Είναι άραγε ο αποχρωματισμός της νιότης που αποστερεί σε κάποιον το δικαίωμα να αισθάνεται αποδεκτός, σημαντικός, και χρήσιμος ή εκείνοι που εφήμερα την κατέχουν;
Το ίδιο περίπου σενάριο επικρατεί και στους χώρους εργασίας. Η παραγωγικότητα να χαρίζεται ανεπιστρεπτί με clawback και να επιβραβεύεται με συνταξιοδότηση. Ίσως οι περισσότεροι άνθρωποι να επιλέγουν την απόσυρση, αλλά υπάρχουν και εκείνοι που αντιτίθενται σε αυτού του είδους την παύση, έναντι στις όποιες θεσμικές και κοινωνικές επιβολές.
Ενδεχομένως η εξέλιξη των διαφόρων κοινωνιών, οικονομιών, πολιτισμών να είναι ανεδαφική στο μέλλον χωρίς την πυροδότηση όλων των δυναμικών τους, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που λόγω ηλικιακών διακρίσεων έχουν αποκλειστεί από τις όποιες εξελικτικές και παραγωγικές διαδικασίες.
Το δε ασυγχώρητο για τις ηλικιακές κατηγορίες των 65+ είναι ότι εντέλει επέλεξαν τον αυτοπεριορισμό έναντι της όποιας αυτοσυνηγορίας τους. Αν όχι εκείνοι τότε ποιοι; Ίσως εμείς, κάνοντας την αρχή και οι μετά από εμάς και οι αμέσως επόμενοι. Σαν ένα πραγματικό δώρο στο γεροντότερο εαυτό μας, γιατί η ίδια η ζωή εξισώνεται με απόλαυση και όχι με μονοσήμαντη συγκατάβαση στην επιβίωση.
Και δεν υφίσταται η συνθήκη ότι όλοι κάποτε γερνάμε, από τη στιγμή που η πραγματική αλήθεια είναι η εξής: «Όλοι γερνάμε, ακριβώς την ίδια τη στιγμή που γεννιόμαστε». Επομένως η αρχή, η μέση και το τέλος μας δεν προκαθορίζονται από ηλικίες, αριθμούς ή διαλείπουσες ευθείες στο φάσμα της ζωής. Θα μπορούσε ωστόσο να προδιαγραφεί από στερεότυπες αντιλήψεις αν εμείς οι ίδιοι αφεθούμε να τις πιστέψουμε.
Ευχαριστούμε την κ. Μελέκου για τις πληροφορίες.
