Παγκόσμια Ημέρα Κοινωνικής Εργασίας: Η Κοινωνική Εργασία και το Ψυχοδυναμικό Μοντέλο
Γράφει η Ιωάννα Πατσαβού,
Κοινωνική Λειτουργός-Ψυχοθεραπεύτρια μέσω Κίνησης και Χορού
“Το Ψυχοδυναμικό/Ψυχοκοινωνικό μοντέλο είναι το πρώτο που εφαρμόστηκε στην Κοινωνική Εργασία με Άτομα. Βασίζεται στην ψυχαναλυτική θεωρία του Freud, στις μεταγενέστερες ψυχοδυναμικές θεωρήσεις και στο συνθετικό σώμα θεωρίας και πράξης της Κοινωνικής Εργασίας. Η Ψυχαναλυτική θεωρία απαρτίζεται από πολλαπλές θεωρίες, μοντέλα και σχήματα που αναφέρονται στην ανάπτυξη του ατόμου, την ψυχοπαθολογία, την κλινική μέθοδο και τις τεχνικές παρέμβασης. Η μεθοδολογία της Κοινωνικής Εργασίας, η οποία στα αρχικά της στάδια ταυτίζονταν με την Κοινωνική Εργασία με Άτομα, ξεκίνησε με την δημοσίευση της Richmond «Κοινωνική διάγνωση» το 1917. Η Richmond διατύπωσε μια συστηματική προσέγγιση για την μελέτη και την διάγνωση του προβλήματος του ατόμου και αναφέρθηκε στην σχέση του με το κοινωνικό περιβάλλον. Η Richmond πλησιάζει θεωρητικά περισσότερο την προσέγγιση του Jung του οποίου τις αρχές θεωρούσε περισσότερο ηθικές σε σχέση με αυτές του Freud. Οι ηθικές αξίες κυριαρχούσαν στην κοινωνική εργασία και σε όλα τα ανθρωπιστικά επαγγέλματα.” (Δημοπούλου-Λαγωνίκα Μαρία, (2009), Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα)
Ο Strean (1993) αναφέρει ότι μετά το 1920 οι Κοινωνικοί Λειτουργοί είχαν ήδη αρχίσει να αναγνωρίζουν τους περιορισμούς της «συμβουλής» , της ηθικής προτροπής και της αλλαγής περιβάλλοντος στην αντιμετώπιση των προβλημάτων των ατόμων και των οικογενειών. Η συνειδητοποίηση αυτής της ανεπάρκειας γνώσεων ευνόησε την ενσωμάτωση ψυχαναλυτικών εννοιών στην Κοινωνική Εργασία. (Brandell,1997)
Οι αντιφάσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς προβλημάτιζαν έντονα τους Κοινωνικούς Λειτουργούς αφήνοντας αναπάντητα ερωτήματα και ακόμα περισσότερα εκκρεμή και στάσιμα περιστατικά. Το φιλτράρισμα των ψυχαναλυτικών εννοιών στην Κοινωνική Εργασία δεν έγινε άμεσα από τα γραπτά κείμενα του Freud, αλλά έμμεσα από την συνεργασία των Κοινωνικών Λειτουργών με Ψυχιάτρους και Ψυχολόγους που είχαν ήδη αφομοιώσει τις ψυχαναλυτικές έννοιες. (Perlman, 1971).
Η συσχέτιση των βιωμάτων της παιδικής ηλικίας με τη μετέπειτα προβληματική συμπεριφορά του ατόμου συνένωνε βαθμιαία τα σκόρπια κομμάτια του Puzzle της ανθρώπινης συμπεριφοράς και τα διαμόρφωνε σε λογικές ενότητες αιτίας-αποτελέσματος.
Παραδείγματος χάρη γιατί ένας άντρας που πέρασε συναισθηματικά στερημένη παιδική ηλικία, παρ’ όλο που επιθυμούσε να δημιουργήσει μια ευτυχισμένη οικογένεια την εγκαταλείπει με τη γέννηση του παιδιού του;
Γιατί μια κοπέλα με αυταρχικούς γονείς δυσκολεύεται να δεχτεί συμβουλή;
Γιατί ένας άνδρας προσκολλημένος στην μητέρα του δεν μπορεί να δημιουργήσει ευτυχισμένη οικογένεια;
Αυτές οι συνδέσεις και συσχετίσεις αποκτούσαν νόημα για εκείνους τους Κοινωνικούς Λειτουργούς που ήταν ευαισθητοποιημένοι στις Ψυχαναλυτικές έννοιες προσδίδοντας μια νέα διάσταση στην αιτιολόγηση της προβληματικής κατάστασης.
Be the kind of
social worker
you would want
to have
Η δημιουργία των Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων στις Η.Π.Α από την δεκαετία του 1940 και η λειτουργία της διεπιστημονικής ομάδας στην οποία συμμετείχαν οι Κοινωνικοί Λειτουργοί συνέβαλαν σημαντικά και αποφασιστικά στην ενσωμάτωση ψυχαναλυτικών εννοιών στην θεωρία της Κοινωνικής Εργασίας. Το Κοινωνικό Ιστορικό του παιδιού σταδιακά διαμορφώθηκε σε ψυχοδυναμικό. Οι Κοινωνικοί Λειτουργοί των Κέντρων αυτών δοκίμαζαν πλέον στην πράξη το σταδιακό φιλτράρισμα της Ψυχαναλυτικής θεωρίας στην Κοινωνική Εργασία. Η γνώση και η κατανόηση της βιοψυχολογικής εξέλιξης του ατόμου, ιδιαίτερα κατά την βρεφική και νηπιακή ηλικία, η σύνδεση της με το παρουσιαζόμενο πρόβλημα και η συσχέτιση της τάσης, της συμπεριφοράς και της σχέσης των γονιών με το παιδί συνέβαλλαν στην ολοκληρωμένη κατανόηση του προβλήματος και στην διατύπωση μεθόδων και τεχνικών παρέμβασης και θεραπείας. Από αυτήν την περίοδο η Κοινωνική Εργασία υπήρξε η γέφυρα που σύνδεσε την ατομική και την κοινωνική πραγματικότητα.
Στις μέρες μας το Ψυχοδυναμικό μοντέλο παραμένει ένα πολύτιμο εργαλείο ερμηνείας και κατανόησης, στα χέρια των Κοινωνικών Λειτουργών. Η εφαρμογή του όμως προϋποθέτει αγάπη για τον άνθρωπο, συνεχή εσωτερική εργασία από το μέρος του επαγγελματία, ευαισθητοποίηση και διεισδυτική ματιά.
Η Κοινωνική Εργασία δεν αποτελεί απλά μια επιστήμη, αλλά εκπροσωπεί επάξια τον τίτλο των επαγγελματιών της οι οποίοι παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες κάτω από τις οποίες πολλές φορές εργάζονται, πράγματι ασκούν λειτούργημα.
Πηγή: Μαρία Δημοπούλου-Λαγωνίκα σε συνεργασία με τους Ασπασία Ταυλαρίδου-Καλούτση-Χρήστο Μουζακίτη, (2009), «Μεθοδολογία Κοινωνικής Εργασίας-Μοντέλα Παρέμβασης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 5η Έκδοση.
